Η σπηλιά του Πλάτωνα στον 21ο αιώνα

Γεια σου Πιτσιρίκο,
Την εβδομάδα που μας πέρασε, είδα την ταινία “Captain Fantastic” και σκέφτηκα να γράψω γι’ αυτήν επειδή αγγίζει ένα απείρως σημαντικό θέμα της εποχής μας, τα ερωτήματα που θέτει μας αφορούν όλους και επίσης θα την εκτιμούσες κι εσύ προσωπικά.

Η ταινία ασχολείται με μια οικογένεια ελεύθερη από τα δεσμά των συμβατικών κοινωνιών, αποτελούμενη από έξι ξεχωριστά παιδιά, που ζει μέσα στα πυκνά δάση των βορειοδυτικών Ηνωμένων Πολιτειών.

Δυστυχώς, ένα τραγικό γεγονός συντελεί στην έναρξη ενός road trip, κατά τη διάρκεια του οποίου οι χαρακτήρες μαθαίνουν πράγματα για το νόημα της ζωής, τις ανθρώπινες σχέσεις και τους εαυτούς τους.

Σημείωση ότι η πλειονότητα των παιδιών έχουν ζήσει πάνω από το 70% της ζωής τους στη φύση, μιας και η οικογένεια ζει εκεί τα τελευταία 10 χρόνια.

Η ιστορία μιλά σε κάτι πρωτόγονα αγνό και όμορφο στο βάθος του υποσυνείδήτού μας και προσδοκά την πνευματική και σωματική απελευθέρωση.

Η ιδέα ότι η προσκόλληση σε μια αστική ζωή, δεν συμβάλλει απαραίτητα στην μόρφωση, την πνευματική ολοκλήρωση και απελευθέρωση ενός ανθρώπου, είναι κεντρική στο ”Captain Fantastic”.

Αντιθέτως, η αποστασιοποίηση από ό,τι κάνει τα σημερινά παιδιά της Αμερικής “πολιτισμένα”, φαίνεται μια απείρως σοφή επιλογή.

Ο υπερκαταναλωτισμός, η υπέρτατη προσήλωση και η ανυπέρβλητη ελαφρότητα της καθημερινότητας στο Δυτικό Κόσμο μοιάζει με ένα προσεγμένα σχεδιο να αποδυναμώθει η ικανότητά μας να σκέφτομαστε και να πράττουμε για τον εαυτό μας συνειδητά.

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες σκηνές της ταινίας είναι οι σκηνές μεταξύ της φιλελεύθερης κεντρικής οικογένειας και των συγγενών τους στη πόλη.

Η βασική διαφορά μεταξύ των δυο αυτών κόσμων είναι ότι η αλήθεια και η γνώση στις σημερινές κοινωνίες συνήθως αναπλάθεται και ωραιοποιείται, με αποτέλεσμα οι μελλοντικοί ενήλικοι να πιστεύουν ότι πρέπει τους χρυσωθεί το χάπι ώστε να μην αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα όπως ακριβώς είναι.

Αυτό μπορεί να συνεπάγεται την ημιμάθεια, την έλλειψη διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους και γενικότερα την υιοθέτηση μιας πιο απαθούς στάση προς την ίδια τους τη ζωή.

Τα πιτσιρίκια της ταινίας διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό με τα παιδιά του σήμερα, αφού διαβάζουν Fyodor Dostoevsky, γιορτάζουν τον Noam Chomsky και ακούν Bach.

H ταινία υπερβαίνει τα στερεότυπα και τις κοινωνικές νόρμες που καθορίζουν την φυσιολογική παιδική ηλικία, παρουσιάζοντας παιδιά διάνοιες που μπορούν να αντιμετωπίσουν τον κόσμο ως ενήλικες.

Ξεκάθαρα, η γνώση ωριμάζει και απελευθερώνει.

Όμως, όπως είναι φυσιολογικό η απομόνωση στη φύση και η έλλειψη επαφής με άλλα ανθρώπινα όντα -εκτός του οικογενειακού τους κύκλου- είναι το σημείο που χάνει το παιχνίδι το φιλοσοφικό δόμημα της οικογένειας Cash.

Η προστασία από την επιφανειακότητα και τον καταναλωτισμό των μελλοντικών γενεών είναι θεμιτή και ίσως απαραίτητη.

Πώς όμως να πολεμήσεις ένα κακό που μόνο έχεις ακούσει και διαβάσει αλλά ποτέ δεν έχεις εκτεθεί και απορρίψει ενσυνείδητα;

Γι’ αυτό και το τέλος της ταινίας προσφέρει την τέλεια ισορροπία την οποία δε θα αποκαλύψω για αυτούς που θέλουν να δουν την ταινία.

Συνολικά, η ταινία με έβαλε σε σκέψεις ως προς τις ισορροπίες που πρέπει να κρατούνται στη ζωή και πώς μπορείς να σώσεις τον άνθρωπο από την απόλυτη αλλοτρίωση και την αποξένωση από την ίδια του την ταυτότητα.

Η παγκοσμιοποίηση δεν άνοιξε μόνο τις αγορές και γέμισε τις τσέπες των γνωστών αγνώστων αλλά έριξε αισθητά τα επίπεδα γνώσης.

Ως εκπαιδευτικός στην Ελλάδα, έχω δει το μέλλον της Ελλάδας μέσα από τα μάτια των μαθητών μου.

Παιδιά που σφύζουν από ζωή και διψούν για γνώση που είναι καλοδεχούμενη μόνο αν παρέχεται με το σωστό τρόπο.

Το σύστημα, όμως, δεν παρέχει αυτή τη γνώση αλλά μια βαρετή, απλουστευμένη και αφαιμαγμένη από ουσία και ενθουσιασμό.

Φαντάζομαι, λοιπόν, τις γενιές των τελευταίων δεκαετιών -συμπεριλαμβανομένης και της δικής μου, των late 80’s- να στέκονται σε ένα σταυροδρόμι.

Aπό τη μια πλευρά, υπάρχει ένα δρομός τραχύς και σκοτεινός, γεμάτος φωνές και μορφές που περιφέρονται και σε καλούν από το βάθος του μονοπατιού να εξερευνήσεις τον εαυτό σου και μαθαίνοντάς τον να πασχίσεις για πνευματική εξύψωση και κοινωνική ευημερία.

Βέβαια, αυτός ο δρόμος φαίνεται σχετικά απάτητος από περιπλανητές και μάλιστα μοιάζει να το χαράζουν κατά μήκος του βαθυκόκκινες στάλες αίματος, πια ξεραμένες υπενθυμιίζοντας τη παλαιότητα τους.

Στο τέλος του μονοπατιού, αχνοφαίνεται ένα φως αγνό και μακρινό.

Ένα φώς που μιλά στη ψυχή αλλά απαιτεί ειλικρίνεια, συνείδηση και αγώνα.

Οι αχτίδες αυτού του φωτός καίνε τα μάτια αυτών που δεν έχουν μοχθήσει για να το δουν αφού τους καίει τα μάτια.

Το φώς αυτό μοιάζει να έχει πάνω τους, την επίδραση του φωτός από την Πολιτεία του Πλάτωνα.

Οι φυλακισμένοι της σπηλιάς δε μπορούν να το αντέξουν και να εκτιμήσουν την γνώση, αν δεν παλέψουν με τον εαυτό τους και με το σύστημα.

Από την άλλη πλευρά, κλείνω τα μάτια και βλέπω ένα δρόμο φωταγωγημένομ σε σημείο που τα μάτια σου θαμπώνουν, όχι από την δύναμη του αλλα λόγω της παρεμβατικότητάς του στη πραγματικότητά μας.

Τα φώτα αυτά δεν είναι φυσικά αλλά προέρχονται από χιλιάδες μεγάλες μαρκίζες, εταιρίες, social media και κάθε είδους αντιπερισπασμούς που μοίαζουν τόσο σαγηνευτικοί.

Όλη αυτή η υπερέκθεση μπλοκάρει οτιδήποτε άλλο υπάρχει πίσω από αυτά τα φώτα και ο δρόμος είναι λείος σαν βούτυρο και πλατύς σαν αεροδιάδρομος, έτσι ωστέ να χωρέσουν τα πλήθη των θυμάτων του.

Αυτοί που τον επιλέγουν, δεν ζούν τη ζωή τους με πνευματικά δεκανίκια χωρίς την αυτοκυριαρχία τους, άρα ατομικά καροτσάκια με συσκευές τελευταίας τεχνολογίας εμφανίζονται ως δια μαγείας για να τους βοηθήσουν.

Από εδώ και στο εξής, τα ψίχουλα γνώσης που θα τους παρέχονται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και πολυεθνικές θα είναι άχρηστα για τους εαυτούς τους και χρήσιμα για όσους τους καταδυναστεύουν.

Κάπως έτσι εμφανίζεται στο μυαλό μου η πραγματικότητα του μέλλοντος (αλλά και του παρόντος).

Ξέρω ότι είναι τελειώς δυστοπική θυμίζοντας το Blade Runner αλλά, δυστυχώς, αυτή η πραγματικότητα που παρουσιάζεται στις ταινίες που η τεχνολογία έχει καταπιεί τον ανθρώπινο χαρακτήρα δεν είναι καθόλου φανταστική.

Το ερώτημά μου είναι άραγε αν υπάρχει τρόπος να αποδράσουμε απο το τσίρκο της παγκοσμιοποίησης, κάποιος παράδρομος προς το άλλο μονοπάτι;

Eίμαστε όλοι καταδικασμένοι να βαδίζουμε προς τα έκει που μας ορίζουν μέχρι να ξεψυχήσουμε πάνω στο υπερσύγχρονο καροτσάκι μας όταν τελειώσουν οι μπαταρίες μας;

Ή θα δημιουργήσουμε την ευκαιρία να βρούμε την αυτονομία μας και ας σημαίνει ότι αρχικά θα συρθούμε στο έδαφος μέχρι να σταθούμε στα δικά μας πόδια;

Ειλικρινά, αναρωτιέμαι αν θα έρθει ποτέ αυτή η μέρα…

Να ‘σαι καλά Πιτσιρίκο. Γερός και δυνατός.

Με αγάπη

Ειρήνη από Άμστερνταμ

Υ.Γ. Η συζήτηση σου με τον Jo Di ήταν ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα και ελπίζω να υπάρξουν και άλλες στο μέλλον. Μήπως να αρχίσεις να κινείσαι προς τα μέρη μας κι εσύ; Να έρθεις και για κάνα εποικοδομητικό καφέ από το Άμστερνταμ;

(Αγαπητή Ειρήνη, έχω δει το Captain Fantastic. Είναι μια ταινία που αμφισβητεί ευθέως τις δυτικές κοινωνίες και τις “αξίες” τους. Επίσης, θέτει το πολύ σημαντικό θέμα του τι είναι καλό να διδάσκονται τα παιδιά. Και βέβαια, η ταινία βγάζει ακατάλληλο το σύστημα Παιδείας και τα σημερινά σχολεία. Και είναι όντως ακατάλληλα. Κάνουν κακό στα παιδιά αντί για καλό. Βέβαια, το μεγαλύτερο κακό στα παιδιά το κάνει η κοινωνία. Τα καταστρέφει. Τα σχολεία -και να ήθελαν- δεν μπορούν να το αλλάξουν αυτό. Ειρήνη, είναι σαν να ζούμε μέσα σε μια παγίδα. Πολλοί θέλουν να βγουν από την παγίδα αλλά δεν ξέρουν πώς να βγουν. Ούτε εγώ ξέρω. Έχει μολυνθεί όλος ο πλανήτης. Οι άνθρωποι είναι πια μεταλλαγμένοι. Μακριά από την ψυχή τους, μακριά από το συναίσθημά τους, μακριά από τα ένστικτά τους -που είναι τόσο παρόντα στην ταινία-, μακριά από τις πραγματικές επιθυμίες τους. Άνθρωποι φασόν, που ο καθένας τους νομίζει ότι είναι πολύ διαφορετικός και μοναδικός. Ιδιωτεία και αφόρητος ναρκισσισμός. Και κάπου εκεί έρχονται τα χάπια. Ειρήνη, θέλω πολύ να έρθω στην Ολλανδία αλλά έχω διάφορα θέματα. Πιστεύω να τα καταφέρω να έρθω. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)

Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου

Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.