Το χρήμα και η σοφία ενός μικρού παιδιού

Αγαπημένε αδερφέ πιτσιρίκο,
Ευχαριστώ για τη συμβουλή σου αναφορικά με τις παγίδες της σκέψης. Το έχω στον νου μου, αλλά πάντα είναι καλό να το ακούω και από κάποιον άλλον, για να το υπενθυμίζω στον εαυτό μου.

Η δυσκολία του δημόσιου λόγου έγκειται στο ότι, πολλές φορές, αυτό που γράφει κανείς είναι τελείως διαφορετικό από αυτό που καταγράφεται στο μυαλό των άλλων.

Λίγη σημασία έχει τι λέει ο καθένας στην κυριολεξία. Σημασία έχει τι καταλαβαίνουν αυτοί που το ακούν ή το διαβάζουν.

Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι ακούν αυτό που θέλουν να ακούσουν και καταλαβαίνουν αυτό που νομίζουν ό,τι θέλεις να πεις.

Δεν υπαινίσσομαι εσένα προφανώς ή κάποιον άλλο συγκεκριμένα, ελπίζω να μη με παρεξηγείς.

Απλά είναι γενικά συμπεράσματα που έχω καταλήξει γράφοντας για διάφορα θέματα.

Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι κατηγοριοποιούν τους συνανθρώπους τους με βάση την εμφάνισή τους και το πορτοφόλι τους είναι δεδομένος.

Είναι η αυτόματη σκέψη που καθορίζει τις πράξεις των ανθρώπων. Κανείς δεν ξέρει γιατί το κάνει και κανείς δεν αναρωτιέται αν έχει καν σημασία.

Η ουσία του θέματος, είναι ότι δεν υπάρχει τίποτα εγγενώς “καλό” ή “ευγενές” στη φτώχεια, όπως δεν υπάρχει και τίποτα εγγενώς “καλό” ή “ευγενές” στον πλούτο.

Δεν υπάρχει, για κάποιον που αρνείται να αξιολογήσει τη ζωή και τους ανθρώπους με χρηματικούς όρους.

Δεν υπάρχει, για κάποιον που κρίνει τους άλλους με βάση τις πράξεις τους και το λόγο τους και όχι το παρουσιαστικό τους ή το πορτοφόλι τους.

Γιατί ο πραγματικός πλούτος βρίσκεται στην ψυχή κάθε ανθρώπου. Στο τι είναι, όχι στο τι έχει.

Αλλά για τον άνθρωπο που υποθέτει το ακριβώς αντίθετο, δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα που θα τον κάνει να αμφιβάλλει για τη στερεότυπη πραγματικότητα του. Τα κουτάκια του μυαλού του είναι απαραίτητα.

Είναι ο ίδιος που κατηγορεί τον φτωχό για τη φτώχεια του και εξυμνεί τον πλούσιο για τα πλούτη του.

Είναι ο ίδιος που θεωρεί πως η ανισότητα στις μέρες μας είναι αποτέλεσμα της “άνισης φύσης” των ανθρώπων (βλέπε Κυριάκο Μητσοτάκη).

Είναι ο ίδιος με λίγα λόγια ο οποίος δεν αναγνωρίζει κανέναν άλλο παράγοντα για την κατάσταση των ανθρώπων πέρα της προσωπικής τους ευθύνης.

Γιατί είναι η Φύση που έχει παραδώσει το 50% του παγκόσμιου πλούτου σε 8 άτομα.

Είναι τα εξαιρετικά χαρίσματα του χαρακτήρα τους και η διάνοια του πνεύματός τους, τα αίτια για τον πλούτο που θα έκανε ακόμα και τον Λουδοβίκο να κοκκινίσει από ντροπή.

Φυσικά, ένας τέτοιος άνθρωπος είναι πλήρως διαζευγμένος από την πραγματικότητα και πλήρως αδαής σε ό,τι έχει να κάνει με τον τρόπο που λειτουργεί ο καπιταλισμός και ιδιαίτερα το νεοφιλελεύθερο είδος του, που ζούμε τα τελευταία 50 χρόνια.

Όπως σωστά είπες, δεν υπάρχουν μάζες, μόνο άνθρωποι.

Όσο για την έλλειψη αξιοπρέπειας, δε θα αναφερθώ περαιτέρω.

Προσωπικά, θεωρώ μεγαλύτερη έλλειψη αξιοπρέπειας το γεγονός ότι υπάρχει πεντάστερο ξενοδοχείο στο Bangui.

Σε κάθε περίπτωση, νομίζω ότι η τάση της έμφασης που δίνεται στους “επιτυχημένους” και τους διάσημους, δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο υπό το πρίσμα του φόβου απέναντι στη φτώχεια και τη μετριότητα ή τον φθόνο του πλούτου.

Είμαι της άποψης ότι υπάρχει και ένας άλλος λόγος, λιγότερο εμφανής, που έχει να κάνει με την υποταγή στην εξουσία.

Με την αναγνώριση του “κύρους” στην εξουσία και την υποταγή στην αυθεντία που αυτή προβάλει.

Η λογική που θέλει μια γνωστή τηλεπερσόνα ή έναν 25χρονο εκατομμυριούχο ποδοσφαιριστή να δίνει μαθήματα ζωής και επιτυχίας στους άλλους.

Η λογική δηλαδή που εξισώνει τη φήμη και τον πλούτο με τη σοφία και την αρετή.

Η λογική που μας κάνει να υπακούμε σε κάθε ηλίθιο κανονισμό της ασφάλειας των αεροδρομίων και να περιμένουμε στην ουρά για το εθελεντικό κλύσμα, που είναι η ίδια λογική που επιβραβεύει και τον ήσυχο και υπάκουο μαθητή στο σχολείο με αριστείο προόδου.

Ίσως ο Βασίλης να γνωρίζει περισσότερα.

Αυτού του είδους η σκέψη είναι υπεύθυνη και για τα καταναλωτικά φετίχ των ανθρώπων με τα ακριβά πράγματα.

Υπάρχει ρολόι που δείχνει την ώρα, το υψόμετρο, το βάθος, την ημερομηνία, έχει χρονόμετρο κλπ , το οποίο κοστίζει €50 και υπάρχει και ρολόι που έχει ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά αλλά αξίζει €5.000.

Θα μου πεις το ένα το έφτιαξαν στο χέρι παρθένες από την Ελβετία, προέρχεται από τον μοναδικό οίκο αυθεντιών στην ωρολογοποιία και χρησιμοποίησαν ημιπολύτιμους λίθους κλπ. Έχει άλλη αξία.

Όχι, δεν έχει. Η αξία ενός ρολογιού έγκειται στο να σου λέει σωστά την ώρα. Το υπόλοιπο της αξίας είναι αυτό που του δίνεις εσύ και οι άλλοι γύρω σου.

Όταν ο Charles Lindbergh έγινε ο πρώτος άνθρωπος που διέσχισε τον Ατλαντικό, περιέγραψε με συγκίνηση το ταξίδι του μέσα στα σύννεφα, αναγνωρίζοντάς το ως μια από τις πιο βαθιές εμπειρίες της ζωής του.

Παρά τις αντίξοες συνθήκες του ταξιδιού, περνώντας μέσα από βροχή, ισχυρούς ανέμους και κεραυνούς, η εμπειρία της ομορφιάς του ταξιδιού στα ύψη των ουρανών, τον σημάδεψε για πάντα.

Ο Ντα Βίντσι και ο Αρχιμήδης θα έδιναν πολλά για να ζήσουν μια παρόμοια εμπειρία.

Αλλά ήρθε το Boeing 747 και ανέτρεψε τα δεδομένα.

Ένα ταξίδι που θα ήταν μια μοναδική εμπειρία ζωής για πολλές γενιές ανθρώπων, με υπέρογκα κόστη για τον μέσο άνθρωπο, έγινε ένα φθηνό, καθημερινό ταξίδι χωρίς ιδιαίτερη συναισθηματική αξία.

Είναι πολύ δύσκολο να αποβάλεις συσχετισμούς που διήρκεσαν χιλιάδες χρόνια.

Ο συσχετισμός βλέπεις μεταξύ της αξίας, της σπανιότητας και του υψηλού κόστους, είναι ένας συσχετισμός που παρέμεινε διαρκής μέχρι τη Βιομηχανική Επανάσταση, επί χιλιάδες χρόνια.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, όμως, πληθώρα προϊόντων που ήταν προνόμιο των λίγων, έγιναν ευρέως διαδεδομένα.

Η τραγωδία της σχέσης των ανθρώπων με το χρήμα και της ιεραρχίας της οικονομικής αξίας είναι ότι δεσμεύει τους ανθρώπους σε μια κατάσταση όπου αισθάνονται συνεχώς ατελείς και ανεκπλήρωτοι.

Είναι η αίσθηση του να μην μπορείς να αγοράσεις τα “καλά” πράγματα και επομένως να χαρείς τις απολαύσεις που μόνο οι πιο πλούσιοι από εσένα μπορούν.

Οι ιεραρχίες της οικονομικής αξίας δημιουργούν ένα άλλο είδος φτώχειας. Τη συναισθηματική φτώχεια. Τη φτώχεια του να ζεις μια ανεκπλήρωτη ζωή.

Τη φτώχεια του να θεωρείς ότι οι χαρές και οι απολαύσεις της ζωή είναι κυρίως αυτές που αγοράζονται.

Τη φτώχεια του να μην μπορείς να αναγνωρίσεις τα “καλά” πράγματα που έχεις ήδη.

Ο καλύτερος τρόπος για να θεραπεύσεις το είδος της σκέψης αυτής, είναι να παρατηρήσεις ένα τετράχρονο παιδί.

Παρατήρησε τη χαρά που αισθάνεται ένα τετράχρονο παίζοντας με τα νερά της βροχής που έχουν μαζευτεί σε λακκούβες.

Τη στιγμή εκείνη που παίζει με τα βρωμόνερα, και οι γονείς του τρέχουν να το μαζέψουν για να μη λερώσει τα ρούχα του, το παιδί είναι ευτυχισμένο παίζοντας με κάτι που είναι άνευ οποιασδήποτε οικονομικής αξίας. Νερά σε μια λακκούβα.

Μπορεί να τσαλαβουτάει για ώρες.

Τα πλούτη ενός μαχαραγιά θα του φαινόταν αδιάφορα μπροστά στο ανέμελο παιχνίδι του με τα βρωμόνερα, που αναπηδούν τριγύρω του την ώρα που τσαλαβουτάει τα πόδια του μέσα στη μικρή λακκούβα.

Τα παιδιά, βλέπεις, έχουν δύο μεγάλα προτερήματα:

(α) δεν ξέρουν τι δεν πρέπει να τους αρέσει, και

(β) δεν έχουν αντίληψη του χρήματος, συνεπώς η οικονομική αξία δεν έχει καμία σχέση με τις προτιμήσεις τους στο παιχνίδι, είτε με τις σχέσεις τους με τα άλλα παιδάκια.

Όταν τα παιδιά μεγαλώνουν, τους μαθαίνουμε τι σημαίνει “ακριβό” και τι “φθηνό” και φυσικά ότι το ακριβό είναι το καλό και το φθηνό είναι άνευ σημασίας.

Τους μαθαίνουμε να αποταμιεύουν το χαρτζιλίκι τους, ώστε να μαζέψουν αρκετά χρήματα για να αγοράσουν το μεγάλο, ακριβό παιχνίδι.

Αυτό είναι ένα μάθημα που δεν ξεμαθαίνεται εύκολα.

Η χρηματική αξία του πλούτου ενός ανθρώπου και της τιμής ενός προϊόντος, είναι απλά η μονάδα μέτρησης της οικονομικής τους αξίας, του κόστους τους.

Δεν μπορεί να αποτελέσει μέτρο για οποιαδήποτε άλλη μορφή αξίας, είτε αυτή είναι η ποιότητα του χαρακτήρα του, είτε η ενδογενής ποιότητα χρησιμότητας ενός αντικειμένου.

Υπάρχουν δύο τρόποι για να πλουτίσει κανείς:

Ο πρώτος είναι να βγάλει πολλά λεφτά.

Ο δεύτερος είναι να αναγνωρίσει ότι δεν χρειάζεται πολλά για να είναι ικανοποιημένος και επομένως είναι ήδη πλούσιος, όντας ευγνώμων με αυτά που ήδη έχει.

Από το μακρινό Αμστελόδαμο, με αγάπη,

Κώστας

Υ.Γ. Συγχαρητήρια για την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια. Με συνεχάρη πρωί πρωί και μια γαλλο-καναδέζα συνάδερφος που το διάβασε στα νέα. Φαντάζομαι έχετε βγει όλοι στους δρόμους και πανηγυρίζετε. Έξοδος από τα μνημόνια και έξοδος από τη σφαίρα της λογικής. Ζήτω!

(Αγαπητέ Κώστα, όταν γράφουμε κάτι, δεν ευθυνόμαστε για το τι θα καταλάβει ο κάθε αναγνώστης. Ούτε πρέπει να μας ενδιαφέρει. Αυτό αφορά τον κάθε αναγνώστη και όχι τον γραφιά. Παρατηρώ με τις ώρες τα παιδιά -αυτές τις μέρες ακόμα περισσότερο- και πια είμαι βέβαιος για αυτό που έγραψε ο Ρουσό πως ο άνθρωπος γεννιέται καλός και η κοινωνία τον καταστρέφει. Ναι, πανηυγυρίζουμε την έξοδο από τα Μνημόνια, αν κι εγώ πέρασα υπέροχα με τα Μνημόνια. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)

Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου

Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.