Περί κορωνοϊού και σαλαμανδρισμού
Πιτσιρίκο καλησπέρα,
12η μέρα καραντίνας και αποφάσισα να σου γράψω για πρώτη φορά και να κάνουμε μια μικρή συζήτηση περί επικαιρότητας.
Με έκπληξη διαπιστώνω ότι η «κρίση του κορωνοϊού» με κάνει να συλλογίζομαι συχνά και να εντυπωσιάζομαι με την ευστοχία και επικαιρότητα ενός μυθιστορήματος που διάβασα προ κάποιων μηνών.
Πρόκειται για το « Ο πόλεμος με της σαλαμάνδρες» του Κάρελ Τσάπεκ (1890-1938), το οποίο περιγράφεται ως «μια σκοτεινή ειρωνική αλληγορία της πολιτικής κατάστασης στην Ευρώπη του μεσοπολέμου».
Στο μυθιστόρημα αυτό, ο πλοίαρχος βαν Τοχ ανακαλύπτει μια αποικία σαλαμάνδρων στη Σουμάτρα, οι οποίες εκπαιδεύονται στην αλιεία , στη χρήση εργαλειών, ακόμη και στην ομιλία. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται μια εξαιρετική ευκαιρία προς εκμετάλλευση, χωρίς όμως να συλλογιστούν τις τρομερές συνέπειες.
Παρακολουθώντας λοιπόν την «επέλαση του κορωνοϊού» και την αντίδραση της ανθρωπότητας σε αυτή, θέλησα να σχολιάσω την επικαιρότητα έχοντας ως (λογοτεχνική) συντροφιά τον Κάρελ Τσάπεκ (παραθέτοντας σε εισαγωγικά κάποια αποσπάσματα του βιβλίου του).
Πιστεύω, πιτσιρίκο, ότι η «κρίση του κορωνοϊού» παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι ουσιαστικά συνιστά κρίση της κοινωνίας.
Της κοινωνίας που επιμελώς σμιλεύτηκε με σαθρά θεμέλια, για να μπορέσει εύκολα να αποδομηθεί.
Της κοινωνίας που συνειδητά και πιστά ακολουθεί την τακτική της αποδυνάμωσης του αδύναμου και της ενίσχυσης του ισχυρού.
Της κοινωνίας που τη δύσκολη στιγμή επικαλείται όλα όσα έχει από καιρό αποκηρύξει, όπως το δημόσιο σύστημα υγείας και το δικαίωμα των πολιτών στη δημόσια υγεία, τα δικαιώματα και την προστασία των εργαζομένων, την προστασία των αδύναμων και των ευπαθών ομάδων.
Της κοινωνίας που εξοργίζεται με τους πρόσφυγες και μετανάστες γιατί της κλέβουν τις δουλειές και τα δικαιώματα (;) της.
Της κοινωνίας που εξοργίστηκε και διαμαρτυρήθηκε στα social media για την κατάφωρη αδικία του τελικού του GNTM, αλλά αποδέχεται την καθημερινή καταστρατήγηση των δικαιωμάτων του από την πολιτική ηγεσία και τον εργοδότη του.
Της κοινωνίας που σκύβει το κεφάλι στην εργασιακή της εξαθλίωση και αγκαλιάζει τη μετατροπή των ατόμων της σε σύγχρονους εθελοντές δούλους.
Της κοινωνίας που αγκαλιάζει τη μετατροπή των ατόμων της σε σαλαμάνδρες, δηλαδή σε ένα νέο είδος που ενδείκνυται προς εκμετάλλευση.
Και φυσικά θα αρχίσουν να σου γεννιούνται ερωτήματα. Και θα με ρωτήσεις:
-Και όλα αυτά γιατί;
Μα μία είναι η αιτία, απλούστατη και περιεκτική. Είναι η κινητήρια δύναμη των πάντων (ναι το ξέρω ότι το έχεις ήδη βρει…) είναι το Κεφάλαιο… Είναι ο καπιταλισμός.
-Και γιατί ο καπιταλισμός να θέλει σαλαμάνδρες;
Ο Κάρελ Τσάπεκ -σχεδόν έναν αιώνα πριν, το 1936- σου απαντάει:
«Το μέλλον του κόσμου βρίσκεται στη σταθερή αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης, και γι’ αυτό πρέπει να γεννηθούν ακόμη περισσότερες σαλαμάνδρες για να παράγουν περισσότερα, να τρώνε περισσότερα».
Και με τη σειρά μου θα συμπληρώσω:
Ακόμη περισσότερες σαλαμάνδρες για να βγουν στα μπαλκόνια να χειροκροτήσουν, όταν τους το ζητήσει η πρώτη κυρία του κράτους.
Ακόμη περισσότερες σαλαμάνδρες για να αποκτήσουν «εκλογικά δικαιώματα» και να τρέξουν στις κάλπες να ψηφίσουν τον σύζυγο της πρώτης κυρίας, ή οποιονδήποτε άλλον πχ σκίζει τα μνημόνια, βγάζει τη γραβάτα του, ακολουθεί τηλεοπτική καριέρα κλπ. κλπ.
Ακόμη περισσότερες σαλαμάνδρες για να εξοπλιστούν με κράνη, γκλομπ και δακρυγόνα και να καταστείλουν «τους τρομοκράτες» που κυκλοφορούν ανάμεσα μας.
Ακόμη περισσότερες σαλαμάνδρες για να υπερασπιστούν τα σύνορα και τα πάτρια εδάφη τους έναντι των κακών ανθρώπων που έρχονται να μας τα βρωμίσουν με τα αγέννητα παιδιά τους αντί να κάτσουν να πολεμήσουν για την πατρίδα τους.
Και πολλές ακόμη σαλαμάνδρες για πολλούς παρεμφερείς λόγους.
Γιατί, πιτσιρίκο, οι σαλαμάνδρες είναι καλοί στρατιώτες, είναι μια «ομοειδής μάζα».
«Είναι όλες το ίδιο πρωτόγονες βιολογικά, το ίδιο αδικημένες από τη φύση, όλες κάτω από τον ίδιο ζυγό, στο ίδιο χαμηλό βιοτικό επίπεδο»
Μα, θα μου πεις…
-Οι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν ότι έχουν γίνει ζώα, αμφίβια, σαλαμάνδρες; Δεν τους λείπει η ανθρώπινη φύση τους, το πνεύμα, η νόηση, η λογική, ο πολιτισμός; Πώς ζουν έτσι; Δεν υποφέρουν;
Και πάλι ο Κάρελ Τσάπεκ θα σε διαφωτίσει:
«Δεν έχουμε καμία ένδειξη ότι οι σαλαμάνδρες υποφέρουν. Απεναντίας. Βλέπουμε ότι σε γενικές γραμμές δεν έχουν ανάγκη από αυτά που δίνουν παρηγοριά και ανακούφιση στις μεταφυσικές ανησυχίες και φόβους των ανθρώπων μπροστά στη ζωή.»
Και τι με ρώτησες για πνεύμα και πολιτισμό;
«Στον αγύριστο ο αναχρονιστικός αιώνας των ανθρώπων με τις βαρετές, σαχλές, άχρηστες φιοριτούρες που λέγονται κουλτούρα, τέχνη, καθαρή επιστήμη.»
Στον αγύριστο λοιπόν. Και ως φυσικό επακόλουθο της λογικής έρχεται το ερώτημα:
-Τι θα κάνει ο άνθρωπος για αυτό; Σίγουρα υπάρχει λύση, είμαστε προηγμένη κοινωνία με τεχνολογικά επιτεύγματα και όλα τα καλά. Τι θα κάνουμε; Θα τα καταφέρουμε;
Δυστυχώς, πιτσιρίκο, φοβάμαι ότι τίποτα δεν μπορούμε να κάνουμε. Είμαστε καταδικασμένοι. Και κατανοώ ότι πιθανώς -μπορεί και όχι- να νιώσεις την ανάγκη να με ρωτήσεις:
-Μα γιατί; Δεν μας αξίζει κι εμάς ευτυχία; Δεν μας αξίζει να απολαύσουμε τα αγαθά που με κόπο και ιδρώτα συσσωρεύουμε; Δεν είμαστε ικανοί να ευτυχήσουμε;
ΟΚ, καταλαβαίνω ότι σε τάραξα. Ας απαντήσουμε λοιπόν ένα- ένα τα ερωτήματα σου.
-Είναι ο άνθρωπος ικανός να ευτυχήσει;
Εδώ ο Κάρελ Τσάπεκ είναι ξεκάθαρος και δίκαιος.
«Ο άνθρωπος ναι, οπωσδήποτε (είναι ικανός να ευτυχήσει) , όπως και κάθε πλάσμα».
Μη χαίρεσαι ακόμη…
«αλλά η ανθρωπότητα με κανέναν τρόπο. Όλη η δυστυχία του ανθρώπου οφείλεται στο γεγονός ότι αναγκάστηκε να γίνει ανθρωπότητα ή ότι έγινε ανθρωπότητα όταν ήταν πια πολύ αργά, όταν είχε διαφοροποιηθεί αμετάκλητα σε λαούς, φυλές, θρησκείες, επαγγέλματα και τάξεις, πλούσιους και φτωχούς, μορφωμένους και αμόρφωτους, κυρίαρχους και κυριαρχούμενους.»
Δυστυχώς, έρχονται ακόμη πιο δυσάρεστα νέα…
«Η τραγωδία του ανθρώπινου γένους βαδίζει προς το τέρμα της… Ποτέ η ανθρωπότητα δεν γνώρισε τέτοια οικονομική άνθηση όπως σήμερα, αλλά δείξτε μου έστω κι έναν άνθρωπο που να είναι ευτυχισμένος, δείξτε μου έστω και μία τάξη που να είναι ευχαριστημένη ή έναν λαό που να μη νιώθει ότι απειλείται. Πνευματική κατάσταση του σημερινού κόσμου, αυτό το μείγμα από φόβο και μίσος, δυσπιστία και μεγαλομανία, κυνισμό και μικροψυχία, με μία λέξη απόγνωση»
Τώρα θα επιστρέψω στο πρώτο σου ερώτημα. Με ρώτησες «τι θα κάνουμε» και σου απάντησα ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.
Όχι για τον κορωνοϊο. Η πανδημία του κορωνοϊού κάποια στιγμή θα περάσει. Σταδιακά ο πληθυσμός θα νοσήσει, θα αποκτήσει ανοσία, θα αναπτυχθεί εμβόλιο κλπ. Πιθανώς οι συνέπειες να είναι ολέθριες, με απώλειες ανθρώπινων ζωών (όπως άλλωστε ήδη συμβαίνει και από πολλές άλλες αιτίες), κατάρρευση ενός Συστήματος Υγείας που ήδη παραπαίει, νέα οικονομικά μέτρα (μάλλον κουτί τους έκατσε ο κορωνοϊός) κλπ.
Εδώ θα είμαστε και θα τα λέμε.
Αλλά δυστυχώς η κοινωνία, η ανθρωπότητα, ο άνθρωπος (όπως θέλεις πες το), ανήκει στις ευπαθείς ομάδες και πάσχει από «χρόνια νοσήματα». Από ρατσισμό, από θρησκεία, από καταναλωτισμό, από δουλοπρέπεια, από αμορφωσιά, από ξεδιαντροπιά, από ηλιθιότητα και άλλα πολλά.
Η ανθρωπότητα «έπαθε» καπιταλισμό.
Και σε αντίθεση με τις άλλες ασθένειες (κορωνοϊός, γρίπη, πολυομυελίτιδα κλπ. κλπ.), δεν έχει ανευρεθεί ανοσία στον καπιταλισμό. Το ανοσοποιητικό σύστημα της ανθρωπότητας δεν μπορεί να αναγνωρίσει τα αντιγόνα του καπιταλισμού ώστε να τον πολεμήσει. Τα αναγνωρίζει ως δικά της ενώ είναι ξένα. Αντί να μάχεται εναντίον του, τον αφήνει να εξαπλώνεται, να τρυπώνει σε κάθε κυτταράκι της, να μεθίσταται με όλες τις οδούς ως επιθετικός καρκίνος. Να την οδηγεί στην εξασθένηση, στην καταστροφή, στον αφανισμό της.
Και η συζήτηση μας πλησιάζει προς το τέλος της. Είναι η ώρα που με ρωτάς:
-Οπότε, τι μας μένει να κάνουμε;
Δυστυχώς εγώ δεν έχω απάντηση. Αλλά για άλλη μια φορά ο Κάρελ Τσάπεκ με ξελασπώνει:
«Ας αδειάσουμε λοιπόν τη γωνιά, η θνήσκουσα ανθρωπότητα δεν μπορεί να καταφέρει τίποτα άλλο παρά να επιταχύνει το ίδιο της το τέλος, με τραγική ομορφιά, όσο δεν είναι πολύ αργά ακόμη και γι’ αυτό.»
Τα φιλιά μου,
Γεωργία.
Υ.Γ. Όντας γιατρός και έχοντας εργαστεί για κάποια (λίγα) χρόνια στην πρώτη γραμμή του συστήματος υγείας, έχοντας βιώσει τις ελλείψεις του, τις απάνθρωπες συνθήκες της ασταμάτητης 36ωρης εργασίας του αλλά, κυρίως, έχοντας έρθει σε επαφή με τον μέσο Έλληνα «πολίτη» που επισκέπτεται το νοσοκομείο για τον πόνο του, για την πλάκα του και για τον τσαμπουκά του, ένα έχω να πω στους συναδέλφους που βρίσκονται στις επάλξεις: Υπομονή και κουράγιο. Και μην αγχώνεστε, οι σαλαμάνδρες σας χειροκροτούν από τα μπαλκόνια τους.
(Αγαπητή Γεωργία, σε αγαπάω κάπως κι ας μην γνωριζόμαστε. Μου άρεσε η κουβέντα που κάναμε. Γεωργία στις 3 Φεβρουαρίου έγραψα ένα κείμενο με τον τίτλο “Ο πιο θανατηφόρος ιός είναι ο καπιταλισμός”. Αλλά οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν. Ούτε τώρα. Όσο για την ευτυχία, η ευτυχία είναι πάντα μια προσωπική υπόθεση. Γελάω όταν διαβάζω για το ποιοι είναι οι “πιο ευτυχισμένοι λαοί”. Γεωργία, σε αντίθεση με τον Ντοστογιέφσκι, θεωρώ πως η ομορφιά δεν θα σώσει τον κόσμο αλλά μόνο αυτούς που μπορούν να την δουν. Την είδα την όμορφιά -κάποιες φορές μάλιστα την άγγιξα και την ένιωσα- και ξέρω πως την έχεις δει κι εσύ. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)
Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου
Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.