H αλήθεια δεν έχει χρώμα Νο 6 (Έμμεση δημοκρατία και ο γάιδαρος πετάει)

Αγαπημένε πιτσιρίκο
Η ανθρωπότητα παρακολουθεί με δέος, σάμπως ανήμπορη να αντιδράσει, την πορεία μας προς μία Τελική Αναμέτρηση. Έτσι την αναφέρει ο Oliver Stone στο ανεπανάληπτα ουσιαστικό και περιεκτικό κείμενο που ανάρτησε στο Facebook (πληκτρολογήστε «Oliver Stone nine mistakes» και θα το βρείτε εύκολα).

Ο κίνδυνος για έναν εκτεταμένο -ακόμη και πυρηνικό- πόλεμο είναι πιο κοντά από ποτέ και οι περισσότεροι το διαισθάνονται. (Μια φίλη ψυχολόγος μου είπε ότι σε όλες τις συνεδρίες που έκανε τις τελευταίες δύο εβδομάδες, οι πελάτες της είχαν ανάγκη να συζητήσουν τον πόλεμο που διεξάγεται. Αλήθεια, πόσες συνεδρίες αφιερώθηκαν στον πόλεμο, όταν αυτός διεξαγόταν στο Ιράκ, στη Λιβύη, ακόμη και στη Σερβία, που είναι και πολύ πιο κοντά μας από την Ουκρανία;)

Θα αναρωτιέται κανείς, τι μου ήρθε σε τέτοιους καιρούς να γράψω ένα κείμενο για τη δημοκρατία, και συγκεκριμένα την έμμεση δημοκρατία. Νομίζω όμως πως είναι άκρως επίκαιρο, γιατί ίσως να μπορέσω να περιγράψω μία αλήθεια, με βάση την οποία παράγονται οι ηγέτες που καλούνται να αποσοβήσουν αυτό τον κίνδυνο (που οι ίδιοι προκάλεσαν). Ιδού πώς χαρακτηρίζει αυτούς τους ηγέτες ο Oliver Stone:

«Οι μόνοι ευτυχείς με την κατάσταση είναι οι Ρώσοι εθνικιστές, και μια λεγεώνα ατόμων που μισεί τη Ρωσία, δηλαδή ο Biden, το Πεντάγωνο, η CIA, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ, τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, και ας μην παραβλέψουμε την Nuland και την συμμορία των μοχθηρών νεοσυντηρητικών στην Ουάσιγκτον, οι οποίοι παίρνουν επιτέλους αυτό που ονειρεύονταν εδώ και χρόνια»

Πώς όμως φτάσαμε στο αυτό το σημείο;

Για όποιον θελήσει να διαβάσει παρακάτω, να διευκρινίσω ότι δεν έχω καμία πρόθεση να αναμασήσω προβληματισμούς σχετικά με την έμμεση δημοκρατία, όπως έχουν διατυπωθεί από τους αρχαίους Έλληνες αλλά και από μεταγενέστερους διανοητές, μέχρι και σήμερα ακόμη. Ο μόνος που λόγος που μπαίνω στη διαδικασία, είναι γιατί ίσως δείξω κάτι επιπλέον, που δεν έχει αναδειχθεί ως τώρα.

Πριν από μερικές δεκαετίες, έπαιζε στην τηλεόραση ένα τηλεπαιχνίδι με παρουσιαστή τον Βλάσση Μπονάτσο, που λεγόταν «Κόντρες». Έμοιαζε με παιχνίδι γνώσεων, αλλά δεν ήταν ακριβώς αυτό. Οι ερωτήσεις που απηύθυνε ο παρουσιαστής στους διαγωνιζόμενους ξεκινούσαν πάντοτε ως εξής: «Ρωτήσαμε εκατό ανθρώπους να μας πουν ….» (π.χ. πόσο ζυγίζει ένας ελέφαντας) «… και η δημοφιλέστερη απάντηση ήταν…», και ακολουθούσαν τέσσερις επιλογές. Ο διαγωνιζόμενος δηλαδή, δεν έπρεπε να ξέρει πόσο ζυγίζει ένας ελέφαντας, αλλά ποια είναι η πίστη του κόσμου για το βάρος του ελέφαντα. Κέρδιζε λοιπόν ο παίκτης που ήξερε τη γνώμη του κόσμου, και όχι την αλήθεια.

Θα μου πείτε τώρα, τι σχέση έχουν αυτά με τη δημοκρατία; Έχουν, και θα προσπαθήσω να το εξηγήσω με το στυλ του Μπέρναρντ Σω, δηλαδή με ένα παράδειγμα, όσο πιο απλό γίνεται.

Ας φανταστούμε ότι είμαστε σε ένα χωριό που διασχίζεται από ένα ποτάμι. Σε κάποιο σημείο υπάρχει μία γέφυρα, αλλά αυτή δεν αρκεί και οι χωρικοί σκέφτονται να φτιάξουν μία γέφυρα ακόμη. Σε ποιο σημείο θα κατασκευαστεί η καινούρια γέφυρα; Στο σημείο Α ή στο σημείο Β; Να ένα θέμα.

Μαζεύονται λοιπόν στην πλατεία του χωριού, για να αποφασίσουν. Ας δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτή η συζήτηση στην περίπτωση της άμεσης δημοκρατίας, και στην περίπτωση της έμμεσης δημοκρατίας.

Εάν λειτουργήσουν με άμεση δημοκρατία, θα σηκωθεί όποιος θέλει και θα πει κάποιους λόγους για τους οποίους πιστεύει ότι πρέπει να επιλέξουν το σημείο Α. Μπορεί τα επιχειρήματα να υποκρύπτουν απίστευτη ιδιοτέλεια (π.χ. να επιχειρηματολογεί για το σημείο Α και πώς η επιλογή του θα φέρει καλύτερη ανάπτυξη στο χωριό, ενώ στην πραγματικότητα θέλει τη γέφυρα στο Α γιατί έτσι θα πηγαίνει ευκολότερα να πηδιέται με την παντρεμένη απέναντι), αλλά αυτό δεν έχει τόση σημασία. Γιατί τελικά, θα υποδείξει το σημείο Α γιατί πράγματι στο Α θέλει να γίνει η γέφυρα, έστω για τους δικούς του, ανείπωτους λόγους. Και στο τέλος, στην ψηφοφορία, αυτό θα ψηφίσει. Έτσι θα ψηφίσουν όλοι, και στο τέλος η γέφυρα θα γίνει εκεί που θέλουν οι περισσότεροι.

Εάν όμως λειτουργήσουν στο χωριό με έμμεση δημοκρατία, αυτό σημαίνει ότι θα μιλήσουν μόνο ορισμένοι υποψήφιοι, αντιπρόσωποι του χωριού. Αυτοί θα πουν τα επιχειρήματά τους, και στο τέλος ο κόσμος θα ψηφίσει όποιον είναι πιο πειστικός. Μετά, ο εκλεγμένος θα έχει την εξουσία να κατασκευάσει τη γέφυρα όπου νομίζει (και αν την κατασκευάσει αλλού από εκεί που έλεγε, δεν θα τον ψηφίσουν στις επόμενες εκλογές). Αυτός είναι και ο λόγος που, στην αρχαία Αθήνα, την εξουσία ασκούσε ένα σώμα πολιτών που ήταν κατά 90% κληρωτοί και μόλις κατά 10% εκλεγμένοι. Και μάλιστα, όσοι είχαν κληρωθεί μία φορά, τίθεντο εκτός κλήρωσης στη συνέχεια.

Και έρχομαι στο επίμαχο: Τι καλείται άραγε να πει ο υποψήφιος προκειμένου να εκλεγεί; Μας μαθαίνουν ότι καλείται να πει τα επιχειρήματά του για τη θέση της γέφυρας. Ψέμα. Μια ειλικρινής συζήτηση, θα πήγαινε κάπως έτσι: «Πιστεύω ότι θέλετε να κάνουμε τη γέφυρα εκεί. Αν το μάντεψα σωστά, κερδίζω, και μετά κάνω τη γέφυρα όπου νομίζω.» Στην πραγματικότητα, όπως στο τηλεπαιχνίδι, ο υποψήφιος καλείται να πει αυτό που θεωρεί ότι επιθυμούν οι περισσότεροι χωριανοί, ώστε να τον ψηφίσουν.

Επειδή όμως αυτή την αλήθεια δεν την βλέπουμε, όσο απλή και αν είναι, η συζήτηση δεν γίνεται με ειλικρίνεια. Εμείς οι ίδιοι, οι ψηφοφόροι, ζητάμε από τον υποψήφιο να μας παρουσιάσει την εκτίμησή του για το τι επιθυμούμε ως δήθεν δικιά του επιθυμία, και να τον πιστέψουμε. Ο υποψήφιος κάνει ακριβώς αυτό (και μετά τις εκλογές θυμώνουμε που μας είπε τα ψέματα που ζητήσαμε να ακούσουμε). Αυτό το παρανοϊκό σχήμα λέγεται προεκλογική περίοδος.

Ποιος όμως είναι ικανότερος να παρουσιάζει την άποψη των άλλων σαν δικιά του, και μάλιστα να την υποστηρίζει με σθένος ενώ μέσα του δεν συμφωνεί; Πειστικότερος ψεύτης είναι αυτός που πιστεύει το ψέμα που λέει, αυτό το ξέρουμε όλοι. Στο παιχνίδι λοιπόν της προεκλογικής περιόδου, ικανότερος παίκτης είναι αυτός που αντιμετωπίζει κυνικότερα τις όποιες συνειδησιακές συγκρούσεις προκύπτουν. Αλίμονο, όμως δεν πρόκειται για τηλεπαιχνίδι.

Κάπως έτσι, σε επίπεδο προσωπικότητας, νομοτελειακά εκλέγονται οι πολίτες που εκφράζουν εντονότερα, συγκριτικά με το μέσο όρο, στοιχεία ναρκισσιστικά, παρανοϊκά, σχιζοειδή, μεταιχμιακά και ότι άλλο τους τοποθετεί πλησιέστερα ή και μέσα στο φάσμα της ψυχικής ή και ψυχιατρικής διαταραχής. Αυτό το λογικό συμπέρασμα υποστηρίζεται από δημοσιεύσεις ειδικών, όπως αυτή που έγινε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Cambridge (https://www.cambridge.org/core/journals/the-psychiatrist/article/psychiatry-and-politicians-the-hubris-syndrome/46643F663C0E79B9CE3FFE0A0F97F09B).

Ηγέτες λοιπόν δεν γίνονται οι καλύτεροι, ούτε καν ο μέσος όρος. Ηγέτες γίνονται συνήθως οι περισσότερο διαταραγμένοι και επικίνδυνοι. Και αυτοί θα αναθρέψουν τους επόμενους (η δημοκρατία «ωριμάζει»), ώσπου να φτάσει η κακιστοκρατία σε καταστροφικά επίπεδα.

Ακούγεται ακραίο; Δεν είναι.

Ακραίο είναι να ακούς το ανέκδοτο “How do you know that a politician lies? – He moves his lips” και να το βρίσκεις απλά χαριτωμένο.

Ακραίο είναι να πιστεύει κανείς ότι προκειμένου να ψηφίσει, μπορεί να γνωρίζει οικονομικά, εξωτερική πολιτική, δημόσια διοίκηση, στρατιωτικά θέματα, διαχείριση δημόσιας υγείας, περιβαλλοντολογία, νομικά και ότι άλλο, και μετά να διαλέγει υποψήφιο. Ακραίο είναι να πιστεύει κανείς ότι υπάρχει υποψήφιος που τα γνωρίζει όλα αυτά, και να τον ψηφίζει κυβερνήτη του. Στην πραγματικότητα, όταν ψηφίζει ένας άνθρωπος, εκφράζει το πώς νιώθει για την κατάσταση. Και εκλέγεται αυτός που προεκλογικά είναι ικανότερος στο συναισθηματικό χειρισμό των ανθρώπων, όχι αυτός που γνωρίζει, ούτε καν αυτός που έχει καλύτερες προθέσεις για το σύνολο.

Ας αναρωτηθεί ο καθένας μας χωριστά, πώς θα νιώθαμε αν δίναμε εντολή να γίνει ένας πόλεμος σε κάποιο μακρινό μέρος, με ατελείωτα θύματα; Το ξέρουμε καλά, ακόμη και «σωστή» ή «δίκαιη» να ήταν η απόφαση, δεν θα κοιμόμασταν το βράδυ. Μάλλον δεν θα ξανακοιμόμασταν ποτέ σε τούτη τη ζωή. Ε λοιπόν, όπως το ξέρουμε καλά, οι ηγέτες μας το ξεπερνούν, έχουν διάθεση να κάνουν σeξ με τη γυναίκα τους, τους περισσεύει ενέργεια να έχουν και γκόμενα τη γραμματέα, αλλά και να πηδιούνται συστηματικά με ανήλικα, έτσι δεν είναι;

Κάπως έτσι, μια κοινωνία, ακόμη και αν ξεκινήσει την εμμεσοδημοκρατική ζωή της από το καλύτερο δυνατό σημείο, χωρίς έξωθεν πατρονάρισμα, βρίσκεται μέσα σε λίγες δεκαετίες να κυβερνάται από τους χειρότερους, και πιο επικίνδυνους. Δεν είναι οι άνθρωποι αυτοί αντιπροσωπευτικοί του είδους μας. Και αυτοί οι επικίνδυνοι, καλούνται να αποσοβήσουν τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου.

Καλή τύχη.

Και επειδή κάποιοι φίλοι θα με κατηγορήσουν πάλι για απαισιοδοξία, ας μη με παρεξηγήσουν. Δεν είμαι περισσότερο απαισιόδοξος από τους άλλους. Απλά, που ξέρεις, μπορεί να σπάσει ο διάολος το ποδάρι του, και να συμβεί το χειρότερο. Σε αυτή την περίπτωση, όσοι επιβιώσουν (ή, αν δεν επιβιώσει κανείς, ίσως κάποιοι εξωγήινοι που θα θελήσουν να αναπτύξουν πολιτισμό και θα μελετήσουν τα όσα έγιναν κάποτε στη γη), ενδεχομένως θα θελήσουν να μάθουν τι πήγε στραβά με τη δικιά μας προσπάθεια, για να μην κάνουν τα ίδια λάθη. Αυτούς αφορά το κείμενο, και χαίρομαι που πρόλαβα να το γράψω. Καθαρά προληπτικά.

Όσο για αυτά που αφορούν εμάς τους αισιόδοξους, ο χειμώνας μοιάζει να λυγίζει, έρχεται η ανθισμένη άνοιξη και μετά το καλοκαιράκι.

Καλά μπάνια.

Ι.Ζ.

(Αγαπητέ φίλε, ηγέτες θα έπρεπε να είναι αυτοί που δεν θέλουν να κυβερνήσουν, όχι αυτοί που σε παρακαλάνε να τους ψηφίσεις. Μου ήρθε μια ιδέα πρόσφατα, στην διάρκεια του ταξιδιού στην Ελβετία. Αν βρω χρόνο και διάθεση, θα την γράψω. Να είστε καλά. Την αγάπη μου.)

Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου

Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.