Κάτι πρέπει να αλλάξει

Αγαπημένε μου Πιτσιρίκο,
Επειδή μου λείπει ο Άρης και ο Ηλίας -να είναι καλά όπου και να είναι- είμαι αναγκασμένος να ερμηνεύω την διεθνή κατάσταση από μόνος μου.

Στην διεθνή σφαίρα και ιδιαιτέρως μετά το 2016 και την προεδρία του πορτοκαλί μ@λάκα, παρατηρείται η προσαρμογή της αμερικανικής ηγεμονίας πάνω σε νέα δεδομένα που την οδηγούν στην αναδίπλωση, τόσο οικονομικά, όσο και σε ζητήματα ασφάλειας και διεθνούς συνεργασίας.

Οι ΗΠΑ λειτουργούν πλέον ανεξάρτητα από την βούληση και συνεργασία των παραδοσιακών τους συμμάχων, πάνω στο δόγμα του “Πρώτα η Αμερική”.

Αλλά η δεινή κατάσταση της υπερχρεωμένης αμερικανικής οικονομίας δείχνει σημάδια μιας οικονομίας που έχει ξεμείνει από αναπτυξιακό ατμό. Το “Πρώτα η Αμερική” δεν είναι πολιτικό πρόταγμα, είναι πολιτική και, κυρίως, οικονομική αναγκαιότητα.

Μάλιστα, χωρίς τα έσοδα από τα εξοπλιστικά, τα οποία πληρώνει ολόκληρος ο πλανήτης με χρήμα, με χρέος, με ανθρώπινη μιζέρια και με αίμα, η αμερικανική οικονομία θα είχε ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα.

Αυτή δεν είναι η εικόνα μιας υπερδύναμης. Της πλουσιότερης οικονομίας στον πλανήτη. Είναι η εικόνα μιας παραπαίουσας αυτοκρατορίας που μετά βίας κρατιέται στην εξουσία.

Στην κυριολεξία, μετά βίας.

Αλλά η οικονομική, πολιτική και γεωπολιτική αναδίπλωση των ΗΠΑ ως προστάτη και εγγυητή της παγκόσμιας ευημερίας, της “ειρήνης και της ασφάλειας”, αφήνει έναν κόσμο σε πλήρη δυσαρμονία. Έναν κόσμο φοβισμένο, που αδυνατεί να έρθει σε συνεννόηση ακόμα και σε βασικά θέματα διεθνούς πολιτικής.

Όσοι ασχολούνται, όμως, με την πολιτική και γεωπολιτική κρίση στην διεθνή σκακιέρα, συχνά παραβλέπουν την ρίζα όλης αυτής της αναστάτωσης, η οποία δεν είναι άλλη από την κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού.

Η κρίση αυτή είναι τόσο οικονομική, όσο και δομική, δηλαδή προέρχεται από την ίδια την λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος. Είναι μια κρίση χρόνιας στασιμότητας της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία επιβιώνει αποκλειστικά από τους ρυθμούς ανάπτυξης της Κίνας και της Ινδίας, την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και το όλο και διογκωμένο παγκόσμιο χρέος.

Ένα παγκόσμιο χρέος που είναι στο 260% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Δηλαδή, όλοι μας, ολόκληρος ο πλανήτης, χρωστάμε σχεδόν τρεις φορές περισσότερο από όσο μπορούμε να παράξουμε μέσα σε έναν χρόνο. Σε ποιον, αλήθεια;

Για να φανταστείτε τι σημαίνει αυτό το νούμερο, απλά σκεφτείτε ότι το αντίστοιχο νούμερο για την χρεοκοπημένη Ελλάδα με τα 400 δισ. χρέος, είναι 177%.

Οικονομικά, ο παγκόσμιος καπιταλισμός αντιμετωπίζει αυτό που λέμε “κρίση συσσώρευσης”: μια κατάσταση στην οποία μια οικονομία έχει παράξει –ή έχει την δυνατότητα να παράγει– τεράστιες ποσότητες πλούτου, αλλά όπου η αγορά δεν μπορεί να απορροφήσει αυτόν τον πλούτο εξαιτίας της αυξανόμενης ανισότητας.

Μην νομίζετε ότι είναι κάτι καινούργιο αυτό ως έννοια. Αυτά τα ξέρουμε από την εποχή του μούσια, οπότε ναι, κυρίες και κύριοι του Spiegel, είχε δίκιο.

Σε αντίθεση με ένα από τα αφηγήματα που κυκλοφορούν, ο κορονοϊός δεν προκάλεσε την παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού, ούτε ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία. Σίγουρα δεν βοήθησαν, αλλά δεν είναι η αιτία.

Τους μήνες πριν την πανδημία, και πολύ πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, η ανάπτυξη στις ευρωπαϊκές χώρες ήταν σχεδόν μηδενική, το μεγαλύτερο κομμάτι της Λατινικής Αμερικής και της υποσαχάριας Αφρικής ήταν σε ύφεση, οι ρυθμοί ανάπτυξης στην Ασία μειώνονταν, ενώ στην Βόρεια Αμερική ήταν σε επιβράδυνση.

Σήμερα, η Γερμανία, η ισχυρότερη οικονομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μόλις ανασκεύασε τις εκτιμήσεις της από 0.0% ανάπτυξη, σε -0.2%, μπαίνοντας σε τροχιά ύφεσης. Βέβαια, τα σημάδια ήταν εκεί, ενώ η πανδημία και ο πόλεμος έδωσαν τη σπίθα σε μια παγκόσμια οικονομία που δεν συνήλθε ποτέ από την κρίση του 2008-10, και η οποία παραπατάει διαρκώς στο μεταίχμιο της επόμενης μεγάλης κρίσης.

Ακόμα και αν οι οικονομίες φτάσουν τα προ-covid επίπεδα παραγωγής, η κρίση της υπερσυσσώρευσης θα συνεχίζει να εξασφαλίζει ότι οι πολιτικές λιτότητας θα είναι το νέο νορμάλ, από το οποίο καμία οικονομία δεν μπορεί να ξεφύγει.

Ο καπιταλισμός, από την φύση του, παράγει τεράστια ποσότητα πλούτου την οποία και συγκεντρώνει σε πολύ λίγα χέρια, δημιουργώντας συνθήκες κατάφωρης ανισότητας, εκτός και αν υπόκειται σε αναδιανεμητικές πολιτικές. Οι αναδιανεμητικές πολιτικές, όμως, θεωρούνται σοσιαλιστικές, και απορρίπτονται γιατί δεν συμβαδίζουν με τις αρχές του νεοφιλελευθερισμού.

Το αποτέλεσμα είναι ότι τα επίπεδα της κοινωνικής πόλωσης που βιώνουμε, είναι χωρίς προηγούμενο. Το 2021, το πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού ήλεγχε το 45,6% του παγκόσμιου πλούτου, ενώ το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού σχεδόν δεν κατέχει πλούτο, αφού συνολικά εκπροσωπεί το 2% του συνολικού.

Από τα έσοδα της φορολογίας, παγκοσμίως, η φορολογία στον πλούτο αντιστοιχεί μόλις στο 4% των συνολικών εσόδων από φόρους.

Ο Έλον Μασκ, από το το 2014 έως το 2018, πλήρωσε φόρο λίγο παραπάνω από 3%, ενώ την ίδια ώρα, η Κριστίν Αμπρέ στην βόρεια Ουγκάντα, που έχει πάγκο και πουλάει ρύζι και αλεύρι, πληρώνει 40%.

Ο Τζεφ Μπέζος πληρώνει 0,98%.

Τέτοιου επιπέδου ανισότητα υποδαυλίζει την σταθερότητα και λειτουργία του συστήματος, αφού το χάσμα μεταξύ του τι παράγεται ή του τι θα μπορούσε να παραχθεί, και της αγοράς που μπορεί να το απορροφήσει, γίνεται τεράστιο.

Όσο οι ανισότητες αυξάνονται, τόσο το σύστημα καταλήγει να υπερσυσσωρεύει παρκαρισμένα κεφάλαια είτε με την μορφή αφορολόγητου πλούτου, είτε με την μορφή χρηματιστηριακών περιουσιακών στοιχείων, ακινήτων, είτε συλλογών έργων τέχνης. Η Oxfam υπολογίζει ότι γύρω στο 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ κάθεται αφορολόγητο σε φορολογικούς παραδείσους.

Πλούτου αντιπαραγωγικού, που δεν λύνει κανένα πρόβλημα της καθημερινής ζωής για κανέναν, ούτε για αυτούς που τον έχουν, ούτε για αυτούς που τον στερούνται.

Χωρίς δημόσιο έλεγχο, χωρίς κρατικό παρεμβατισμό, όπως θέλεις πες το, η αυξανόμενη οικονομική και κοινωνική ανισότητα θα συνεχίσει να επιφέρει κρίση. Κρίση οικονομικής στασιμότητας, μειωμένου επιπέδου ζωής, ύφεσης, κοινωνικής αναταραχής και πολεμικών συγκρούσεων.

Δηλαδή, αυτό που ζούμε σήμερα.

Το συσσωρευμένο κεφάλαιο των υπερκερδών, μη έχοντας που να διοχετευθεί παραγωγικά, καταλήγει σε μετοχές και χρηματιστηριακά στοιχεία. Η αξία των χρηματιστηρίων αυξήθηκε από τα $21 τρισ. δολάρια το 2021 στα $23 τρισ. δολάρια το 2022, και αναμένεται να φτάσει τα $33 τρισ. δολάρια το 2026. Πολλά λεφτά για το τίποτα, αφού οι επενδύσεις σε χρηματιστηριακά στοιχεία δεν αφορούν την πραγματική οικονομία, την οικονομία του φαγητού, των θέσεων εργασίας, της υγείας και της ασφάλειας.

Όλο αυτό το χρήμα διοχετεύεται σε αγορές που ανεβάζουν το γενικό επίπεδο τιμών, και το βαφτίζουν ανάπτυξη.

Ποιων θέσεων εργασίας, εδώ που τα λέμε; Αστειευόμαστε, νομίζω, στην εποχή της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης.

Αντί να εκδημοκρατίσουμε την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης και των μεγάλων δεδομένων, υπό την αιγίδα ενός οργανισμού όπως τα Ηνωμένα Έθνη, και να οδηγήσουμε την ανθρωπότητα σε μια νέα εποχή, όπου, αντί να χάνουν εκατομμύρια άνθρωποι τις δουλειές τους από την πρόοδο της τεχνολογίας, να μειώνονται οι ώρες εργασίας παγκοσμίως ισόποσα με την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Μέχρι να αυτοματοποιηθούν όλα τα επαγγέλματα, θα έχουμε καταλήξει να εργαζόμαστε τρεις ώρες την εβδομάδα, ή καθόλου.

Αντί αυτού, η εικόνα που εμφανίζει ένας κόσμος που παράγει τα μεγαλύτερα επίπεδα πλούτου στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι αποκαρδιωτική. Το 62% του πληθυσμού του κόσμου ζει με λιγότερα από $10 ημερησίως, το 85% ζει με κάτω από $30 την ημέρα, ενώ 700 εκατομμύρια άνθρωποι, σχεδόν 1 στους 8, ζουν με κάτω από $2 την ημέρα.

Ένας στους τρεις ανθρώπους στον πλανήτη υποφέρει από κάποια μορφή υποσιτισμού, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο πάνε για ύπνο κάθε βράδυ πεινασμένοι και άλλα δύο δισεκατομμύρια υποφέρουν από διατροφική ανασφάλεια. Την ίδια στιγμή, πρόσφυγες από πολέμους, κλιματική καταστροφή και οικονομική κατάρρευση, αριθμούν πλέον εκατοντάδες εκατομμύρια.

Αυτή είναι η κατάσταση.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Ελλάδα, προσπαθώντας να γίνουν ελκυστικές προς τις ξένες επενδύσεις είναι αναγκασμένες, διαμέσου αποικιοκρατικών συμφωνιών με τις επενδύτριες εταιρείες και τα κράτη που τις δανείζουν, να προσφέρουν επενδυτικά κίνητρα που σχετίζονται με νεοφιλελεύθερες πολιτικές όπως η συμπίεση των μισθών και των συντάξεων, η διάλυση συνδικάτων και συνδικαλιστικών δράσεων, η απορρύθμιση των αγορών που δραστηριοποιούνται, η χαμηλή ή μηδενική φορολογία των εταιρικών κερδών, η εξασφάλιση των κερδών αυτών μέσω κρατικής ενίσχυσης, και η εργασιακή ανασφάλεια για την τάξη των μισθωτών.

Οι συνθήκες αυτές μειώνουν την ικανότητα των ανθρώπων για αξιοπρεπή ζωή, αυξάνοντας την δυσαρέσκεια η οποία πολλές φορές μεταφράζεται σε σκληρές συγκρούσεις των πολιτών με δυνάμεις της αστυνομίας, συγκρούσεων που πάντα λειτουργούν ως άλλοθι από τις κυβερνήσεις για να συνεχίσουν να επενδύουν σημαντικά κεφάλαια στην αστυνόμευση και την καταστολή, παρά στον μετριασμό της ανθρώπινης μιζέριας που προκαλούν οι πολιτικές τους.

Η παγκόσμιος καπιταλισμός αναδύεται από την πανδημία σε μια νέα επικίνδυνη φάση του. Οι αντιθέσεις και οι αντιφάσεις του συστήματος έχουν φτάσει πλέον σε κομβικό σημείο. Κάτι πρέπει να αλλάξει.

Ένας φόρος της τάξης ενός πενιχρού 5% στους εκατομμυριούχους και, κυρίως, στους δισεκατομμυριούχους, θα απέδιδε $1.7 τρισ. δολάρια τον χρόνο στα κράτη, αρκετά για να βγάλουν 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους από την φτώχεια και να λύσουν την παγκόσμια πείνα.

Να κάτι το οποίο θα μπορούσε να αλλάξει και στο οποίο μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι, ασχέτως πολιτικών πεποιθήσεων. Ότι, εν έτει 2023, κανένας δεν δικαιολογείται να πεθαίνει από την πείνα ή να κοιμάται στον δρόμο.

Αλλά, μάλλον είναι πιθανότερο να πέσει ο ουρανός να μας πλακώσει, από το να ενωθούμε για να το απαιτήσουμε.

Το μόνο σίγουρο είναι, ότι κάτι πρέπει να αλλάξει, και γρήγορα.

Από το μακρινό Αμστελόδαμο, που τίποτα δεν αλλάζει, με αγάπη,

Κώστας

(Φίλε Κώστα, τα πράγματα είναι όπως τα γράφεις. Αλλά μοιάζει να μην αντιδρά κανείς. Οπότε, μάλλον τους αρέσει. Κάτι πρέπει να αλλάξει αλλά αυτό που σίγουρα θα τα αλλάξει όλα είναι ο πόλεμος των ΗΠΑ με την Κίνα.  Κώστα, ο Άρης και ο Ηλίας είναι στις ΗΠΑ και έχουν ξεκινήσει μαζί μια start-up, που η αξία της σήμερα είναι στα 76 δισεκατομμύρια δολάρια και ετοιμάζεται να μπει στη Wall Street. Δεν σου λέω περισσότερα· θα τα δεις όλα στη σειρά που ετοιμάζει το Netflix. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)

Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου

Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.