Άκουσε τα πάντα, μέχρι να ταιριάξουν μαζί, και να γίνεις κομμάτι τους
Γεια σου πιτσιρίκο!
Ο τίτλος είναι μέρος της πρακτικής της “εκ βαθέων ακρόασης” (deep listening) που επινόησε η Pauline Oliveros, μια γυναίκα με σημαντικό ρόλο στην ιστορία της ηλεκτρονικής μουσικής που είχε και γενικότερη επιρροή, όπως θα περιγράψω παρακάτω.
Η φράση αποτελεί την εισαγωγή σε μια ομαδική “συνεδρία” deep listening, η οποία στα αγγλικά, όπως και την άκουσα για πρώτη φορά, είναι:
“Listen to everything, until it belongs together, and you are part of it”.
Δεν έχω μελετήσει σε βάθος την αυθεντική θεωρία και πρακτική, αλλά έχω εμπειρία από την εφαρμογή της σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, με μόνη γνώση τη συγκεκριμένη φράση (και ίσως υπάρχει καλύτερη μετάφραση;).
Εφαρμόσαμε λοιπόν την εκ βαθέων ακρόαση στα πλαίσια ενός Στούντιο Αρχιτεκτονικής στο οποίο ζητήσαμε από τους φοιτητές να σχεδιάσουν κάτι που επιθυμούν οι ίδιοι στη γειτονιά γύρω από το πανεπιστήμιο — και όχι κάτι που χρειάζεται ένας “πελάτης” όπως κάνουν συνήθως οι αρχιτέκτονες.
Πριν από κάθε “μάθημα”, πηγαίναμε όλοι μαζί σε ένα διαφορετικό μέρος της γειτονιάς και “το ακούγαμε” (το μέρος) όλοι μαζί.
Η ιδέα της εισαγωγικής φράσης-πρόσκλησης είναι ότι σε καλεί να ανοίξεις τα αυτιά σου όσο μπορείς, προσπαθώντας να ακούσεις όσο το δυνατόν περισσότερους ήχους του περιβάλλοντος, και να τους εντάξεις σε ένα σύνολο, να τους ταιριάξεις.
Μια καθαρά προσωπική σωματική προσπάθεια, χωρίς τη δημιουργία “πνευματικής ατμόσφαιρας” ή “αίσθηση κοινότητας”.
Όλοι είναι ελεύθεροι να υλοποιήσουν την πρόσκληση όπως θέλουν. Μπορούν να κάτσουν κάτω σε στάση λωτού, ξαπλωμένοι στο πλάι, αλλά, γιατί όχι, να κάτσουν και σε μια καρέκλα, όρθιοι, να περπατούν σιγά σιγά, όπως θέλει ο καθένας.
Η εμπειρία είναι συγκλονιστική, και χωρίς υπερβολή μπορεί να ακούγαμε το μέρος για πάνω από 30 λεπτά χωρίς καμιά ιδιαίτερη προσπάθεια.
Και μόνο η συνεχής ανακάλυψη καινούργιων ήχων που το μυαλό φιλτράριζε πριν λίγα δευτερόλεπτα μπορούσε να σε κρατήσει σε εγρήγορση για μεγάλο διάστημα χωρίς να το καταλάβεις.
Και το σημείο που άρχιζες και εσύ ο ίδιος να γίνεσαι κομμάτι του συναρπαστικού ηχητικού συνόλου, με την αναπνοή σου, τις ανεπαίσθητες κινήσεις σου, με τον χτύπο του σφυγμού σου, ήταν η μεγαλύτερη αποζημίωση για την έντονη προσπάθεια.
Στο τέλος της συνεδρίας, όποιος ήθελε μοιραζόταν τους ήχους που άκουσε, και τις σκέψεις που έκανε στη διαδικασία “ταιριάσματος”.
Θυμάμαι μια μέρα που είχαμε κάτσει κοντά σε ένα πάρκο όπου τα πουλιά κελαηδούσαν. Και από την άλλη μεριά του δρόμου εργάτες έκαναν διάλειμμα και μιλούσαν χωρίς να μπορούμε να διακρίνουμε τις λέξεις. Οι ομιλίες τους ήταν σαν κελάηδημα!.
Τότε συνειδητοποίησα σε βάθος, κάτι που είχα σκεφτεί ήδη “θεωρητικά” ότι η ομιλία μας είναι πιο σημαντική ως “μελωδία” παρά ως έκφραση συγκεκριμένων ιδεών, απόψεων, κλπ.
Και γενικότερα, η όλη εμπειρία είναι πολύ χρήσιμη για την κατανόηση της διαλεκτικότητας μεταξύ της γνώσης του “συνόλου” και του “επιμέρους”, της “ακρόασης” και της “ομιλίας”.
Όταν “μιλάμε”, και λέμε, λέμε, λέμε, χάνουμε χρόνο από το να “ακούμε”, αναγκαστικά. Όσο περισσότερο μιλάμε, τόσο λιγότερο ακούμε.
Όταν σκάβουμε βαθιά για να κατανοήσουμε μια συγκεκριμένη απειροελάχιστη λεπτομέρεια ενός μέρους της γνώσης ενός συνόλου χάνουμε την επαφή μας με το σύνολο, αναγκαστικά. Και πολλές φορές, η γνώση του επιμέρους παραμορφώνει και αλλοιώνει τη γνώση του συνόλου.
Δεν είναι δυνατόν και να μιλάμε και να ακούμε ταυτόχρονα. Και όταν μιλάμε παραπάνω από όσο πρέπει, χάνουμε την ικανότητα μας να ακούμε. Και οι δύο καταστάσεις είναι πολύ σημαντικές καθαυτές, αλλά πιο σημαντική είναι η ισορροπία μεταξύ τους.
Εντάξει τα έχουν πει αυτά πάρα πολλοί, απλώς τα λέω και εγώ με αφορμή αυτή την ωραία άσκηση, η οποία δεν είναι απλώς λόγια που μπορεί κάποιος να κατανοήσει.
Η εκ βαθέων ακρόαση είναι μια εμπειρία που μπορεί πολύ εύκολα να ζήσει άμεσα, μόνος ή με παρέα.
Άκουσε τα πάντα, μέχρι να ταιριάξουν μαζί, και να γίνεις κομμάτι τους.
Παναγιώτης
(Φίλε Παναγιώτη, άκουσε τα πάντα, μέχρι να ταιριάξουν μαζί και να γίνεις κομμάτι τους. Αφουγκράσου. Δεν αφουγκράζονται πια οι άνθρωποι. Λογικό, αφού είναι υπερδραστήριοι, απασχολημένοι με πολλά πράγματα ταυτόχρονα και με διαρκώς αποσπώμενη προσοχή. Άρα, ανόητοι και αδιάφοροι. Χώρια που μιλάνε συνέχεια και λένε ανοησίες, που νομίζουν ότι είναι πάρα πολύ σημαντικά πράγματα. Λείπει η βαθιά προσοχή, με την οποία μπορείς να ακούσεις όλους τους ήχους αλλά και το ίδιο το μέρος. Τι νομίζεις ότι κάνω τόσα χρόνια στα νησιά στο τέλος της άνοιξης και στις αρχές του φθινοπώρου, μακριά από την πολλή συνάφεια του κόσμου; Ακούω το μέρος. Όχι για να βγάλω χρήματα αλλά για να γίνω ένα με αυτό. Είναι ανάγκη για εμένα αυτό. Και πρέπει να την ικανοποιήσω, πριν γίνω -κυριολεκτικά- ένα με το μέρος, όπου δεν θα ακούγεται τίποτα και δεν θα ακούω τίποτα. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)
Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου
Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.