Ο θρίαμβος των ηττημένων

Αγαπημένε μου πιτσιρίκο,  φίλες και φίλοι του πιο υπέροχου blog του κόσμου καλημέρα.
Ο Καστοριάδης είχε δηλώσει κάποτε:
«Δεν μπορούμε να πάμε πιο μακριά απ´ ό,τι είχε πάει ο Αισχύλος.
Μπορούμε να πάμε με άλλο τρόπο, αλλά όχι πιο μακριά».

Επιστρέφοντας από το αρχαίο θέατρο Δωδώνης το βράδυ της Παρασκευής -και προσπαθώντας να συνέλθω από το σοκ- σκεφτόμουν τι θα μπορούσε να σχολιάσει κάποιος για το θεατρικό «έπος» του Αισχύλου, “Ορέστεια”, σε σκηνοθεσία του Θόδωρου Τερζόπουλου.

Ανήκω στους «προνομιούχους» που είχαν την τύχη να δουν σχεδόν όλες τις καλοκαιρινές θεατρικές περιοδείες της τελευταίας εικοσαετίας.
Τέτοιο «πράγμα» σε παράσταση δεν έχω ξαναδεί, ούτε έχω ξανανιώσει.
Θα μπορούσα να πω πως σχεδόν δεν περιγράφεται.

Η αλήθεια είναι πως διάβασα σχεδόν όλες τις κριτικές -από «γνωστούς» και «αγνώστους» εγχώριους «θεματοφύλακες»- που έχουν γραφτεί για την ΟΡΕΣΤΕΙΑ πριν βρεθώ στο κοίλον της Δωδώνης.

Θα προσπαθήσω λοιπόν να πω την γνώμη μου για ό,τι εισέπραξα ως απλός θεατής -παρόλο που έχω διαβάσει αρκετά βιβλία σχετικά με το αρχαίο θέατρο- χωρίς πολύπλοκους όρους, αφενός γιατί δεν ισχυρίζομαι πως είμαι «ειδικός» -θα ήταν ανόητο- και αφετέρου γιατί οι αναφορές σε διάφορες «σχολές», «πρόσωπα», «γεωμετρίες» και «τεχνικές» δεν υποτιμούν μόνο την νοημοσύνη όσων διαβάζουν αλλά νομίζω πως προσβάλλουν και τον ίδιο το δημιουργό.

Κατ’ αρχάς, η παράσταση έχει διάρκεια 200 λεπτά.
Επομένως, είναι κάπως αφελές να μην ξέρεις τι ακριβώς είναι αυτό που θα πας να δεις τόσο για το έργο ως έργο, όσο και για τον άνθρωπο που το σκηνοθετεί.

Ο Τερζόπουλος είχε, έχει και θα έχει τα μάτια του στραμμένα στην Ανατολή.
Στον Διόνυσο (όχι αυτόν των Γάλλων,τον άλλον τον «πραγματικό»).

«Η Αρχαία Ελλάδα είναι το τελευταίο κύμα της Ασίας», το λέει ο ίδιος, όχι εγώ.
Επίσης, χρησιμοποιεί την ιστορική πληροφορία, την καταθέτει.
Και παίρνει θέση.

Βέβαια, η αλήθεια είναι πως σε μια άκρως θρησκόληπτη και συντηρητική κοινωνία όπως η ελληνική -με την κωμικοτραγική της ιστορία να την ακολουθεί μέχρι και σήμερα- αυτό ξενίζει, ενίοτε γίνετε προκλητικό και σχεδόν ακατανόητο.

Από την πρώτη του είσοδο, ο χορός τέμνει διαγωνίως στο άπειρο τον κύκλο και μας καλεί να πάρουμε θέση.
Η σκηνοθεσία του Τερζόπουλου είναι βαθιά διδακτική από την αρχή μέχρι το τέλος.
Αλλά σε θέλει εκεί.
Χωρίς κινητό, χωρίς selfie, χωρίς φωτογραφίες.

Να μπεις μέσα στο χορό των νεκρών, να βυθιστείς, να έρθεις αντιμέτωπος με τον εαυτό σου μέσω του μύθου και της ιστορίας, να αφήσεις τις Ερινύες να σε πιάσουν από το λαιμό, ακολουθώντας την μυσταγωγία τους.

Ο χορός του Τερζόπουλου δεν είναι ο «εν ζωή» λαός που είναι «υπό», σέρνεται, έρπει και υποτάσσεται, όπως γράφουν διάφοροι φωστήρες τις τελευταίες δεκαπέντε μέρες.
Δεν είναι η «μάζα».
Ακριβώς γιατί μας λέει “τώρα σιωπάτε γιατί οι ζωντανοί τα έχουμε πει όλα”.

Ο χορός είναι οι νεκροί πολίτες της Αθήνας, της μεγαλύτερης δημοκρατίας όλων, που έρχονται από τον Άδη.

Είναι η σοφία των νεκρών και τον «φαντασμάτων», η εμπειρία των παθών και του αίματος των σύγχρονων προγόνων μας που μας μιλούν μέσω της ρυθμικής σιωπής των σωμάτων τους.

Για τον Τερζόπουλο, ο «εν ζωή» λαός, στέκει ακριβώς απέναντι.
Στο κοίλον.

Αυτόν τιμά με την παράσταση του.

Οι αριστουργηματικές «μουσικές» σιωπές, σε συνδυασμό με τις κινήσεις των σωμάτων, δημιουργούν μια νεκρική μελωδία.
Μια μουσική χωρίς μουσική, δεν μπορώ να βρω άλλον τρόπο να το περιγράψω, δυστυχώς.

Η «τάξη» και η «δικαιοσύνη» και η εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας «αποκαθίστανται» μέσω του Αρείου Πάγου.

Όμως για τον Τερζόπουλο η δικαιοσύνη είναι πάντοτε ατελής.
Η ερινύες αντιστέκονται, σκυλιάζουν μέχρι να παραδοθούν.
Γι’ αυτό, η Αθηνά σχεδόν ουρλιάζει πανικόβλητη «συγκρατήστε τον λαό».
Τους προσφέρει τα «πάντα» για να τις υποτάξει. «Υπέρρρρ» ανακοινώνει η θεά Αθηνά με εσκεμμένα τραβηγμένο το «ρ».

Τις εξαναγκάζει και τελικά τις ξεγελάει για να «δημιουργήσει» δόλια της Ευμενίδες που δεν είναι τίποτε άλλο από τους σκλάβους του μέλλοντος και της σύγχρονης «αστικής δημοκρατίας».

Ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί μαεστρικά τα δύο πρώτα μέρη του έργου «Αγαμέμνων και Χοηφόροι» για να μας οδηγήσει εκεί που κρύβεται η αλήθεια του «Νέου Κόσμου».
Στην «Αστική δημοκρατία» και στον ένα και μοναδικό θεό:Το χρήμα.

Ακριβώς τη στιγμή που στον «ορίζοντα» αρχίζουν να ακούγονται οι ερπύστριες, τα πολεμικά αεροσκάφη, οι βόμβες, τα πολυβόλα και αριθμοί θυμάτων δίπλα σε χρηματιστηριακούς δείκτες.

Όλα μαζί και χωριστά.

Ηττημένες πλέον οι Ευμενίδες θα παραδώσουν τα «όπλα» τους (σημειολογία της Βάρκιζας του κομβικού σημείου της νεοελληνικής ιστορίας;) και θα οδηγηθούν «κάτω». Τσακισμένες και σκυθρωπές.

«Ελάτε, ελάτε μαζί μου, θα περάσουμε πολύ ωραία, θα πάμε κάτω» λέει ως προπομπός ο Τάσος Δήμας.

Όμως πού «κάτω»;
Αυτή η ερώτηση αφορά εμάς.
Πρώτα ατομικά και στη συνέχεια συλλογικά.

Πόσο πιο «κάτω»;

Η τελευταία των Ευμενίδων θα μαζέψει τα κομμάτια των υπολοίπων και θα θαφτεί σχεδόν μέσα τους σπαράζοντας βουτηγμένη στο αίμα.

Σχεδόν, υπονοώντας μια τρομακτική προφητεία για τις αστικές δημοκρατίες.

Τις Ερινύες να επιστρέφουν.

Ο Θόδωρος Τερζόπουλος δημιούργησε, μέσω της τέχνης του, ένα πραγματικό αριστούργημα. Μια θεατρική παρακαταθήκη.

Πρώτα ατομικά ως σκηνοθέτης και εν συνεχεία συλλογικά και σχεδόν «σοσιαλιστικά», μέσω της ασύλληπτης δουλειάς που έκανε όλη η ομάδα του, παρουσιάζοντας αυτό το αποτέλεσμα που ακόμη και «τυφλός» το έβλεπες.

Ο Τερζόπουλος δεν μπορούσε να πάει πιο μακριά από τον Αισχύλο.
Έφτασε, όμως, εκεί που ήθελε να φτάσει, από άλλο δρόμο.

Ο θρίαμβός του δεν είναι θρίαμβος των νικητών αλλά των ηττημένων.

Η επιβράβευση δεν είναι μόνον το σχεδόν δεκαπεντάλεπτο χειροκρότημα από ένα όρθιο θέατρο.

Αλλά τα δάκρυα στα μάτια που ακόμα δεν έχουν στεγνώσει.

Με εκτίμηση, σεβασμό και αγάπη,

Τ.Τ.Π.

*Η φωτογραφία είναι από το βίντεο που δημοσίευσε ο ίδιος ο σκηνοθέτης, λίγες ώρες μετά.

(Αγαπητέ Βαγγέλη, ο Καστοριάδης είπε «Δεν μπορούμε να πάμε πιο μακριά απ´ ό,τι είχε πάει ο Αισχύλος”, ο Φρόιντ έγραψε “Όπου και αν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί.”. Είναι υπέροχο αυτό το αίσθημα του να παρακολουθείς μια σπουδαία θεατρική παράσταση που καρφώνεται στο μυαλό σου και δεν φεύγει ποτέ. Δεν συμβαίνει συχνά αλλά, όσο υπάρχουν Τερζόπουλοι, θα συμβαίνει. Σκέφτομαι πως το θέατρο είναι ο θρίαμβος της Μνήμης. Και η Μνήμη είναι η μόνη περιουσία που έχουμε, αλλά το …ξεχνάμε. Σου εύχομαι εκατοντάδες ακόμα παραστάσεις. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)

Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου

Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.