Ελευθερία του λόγου

Γεια σου Πιτσιρίκο. Σου γράφω με αφορμή το κείμενό σου για την ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ.
Το 2010 ο Mike Ward, δημοφιλής stand-up κωμικός από το Κεμπέκ (την πατρίδα, για πολλούς, της σύγχρονης σάτιρας, όπου κάθε χρόνο διοργανώνονται το καλοκαίρι υπαίθρια φεστιβάλ γέλιου), έκανε ένα καυστικό σχόλιο για ένα ανάπηρο αγόρι, ηλικίας τότε 14 ετών. Η υπόθεση κατέληξε στα δικαστήρια του Καναδά.

Πρωτόδικα, ο Mike Ward καταδικάστηκε να καταβάλει 28.000 δολάρια, ως χρηματική ικανοποίηση, στον θιγόμενο νεαρό και 7.000 δολάρια στη μητέρα του. Τελικά, το 2021, το Ανώτατο Δικαστήριο του Καναδά ανέτρεψε την κρίση αυτή, με ισχυρή πάντως μειοψηφία. Η συγκεκριμένη απόφαση μπορεί να αναζητηθεί εδώ.

Αναφέρω τα παραπάνω, γιατί έχω την εντύπωση ότι ούτε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού η ελευθερία του λόγου περνάει τις καλύτερες μέρες της. Απλώς εκεί διαμορφώνονται ευρύτερα πεδία συναίνεσης [οι γνωστοί διάδρομοι σκέψης (opinion corridors)], μέσα στα οποία γίνονται, καταρχήν, αποδεκτές ζωηρότατες και εντονότατες συζητήσεις, ενίοτε και χωρίς μέτρο. Πέρα, όμως, από τα αυστηρά αυτά σύνορα δεν επιτρέπεται τίποτα, ούτε για αστείο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η υστερία της πολιτικής ορθότητας έλκει την καταγωγή της στις ΗΠΑ.

Ένα τέτοιο πεδίο συναίνεσης ορίζει, πιστεύω, και τον τρόπο που διεξάγεται ο προεκλογικός αγώνας στην Αμερική, με όρους, δηλαδή, θεάματος – και σε βαθμό πλέον απόλυτο. Σε μία τέτοια συνθήκη, το ζητούμενο είναι ποιος θα κάνει τη μεγαλύτερη αίσθηση, εκτοξεύοντας ό,τι να’ ναι, αρκεί να προκαλέσει ακαριαία έντονη συγκίνηση.

Το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν «Διασκέδαση μέχρι θανάτου. Ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» περιγράφει τη συγκεκριμένη εξέλιξη εξαιρετικά.

Νομίζω, έτσι, πως η ανοχή που επιδεικνύουν οι υποψήφιοι Προέδροι των ΗΠΑ στα αγοραία εναντίον τους σχόλια μαρτυρά λιγότερο μία, ας πούμε, κουλτούρα σεβασμού της ελευθερίας του λόγου και μάλλον περισσότερο τη γενική συναίνεση ότι η πολιτική (με ό,τι αυτή σημαίνει σήμερα, αν σημαίνει κάτι) έχει μετατοπιστεί, τουλάχιστον για τα υπο-κείμενα της (τις μάζες), στο πεδίο του θεάτρου και δη ενός συγκεκριμένου είδους του, της φάρσας ή του μπουρλέσκ. Τουλάχιστον στην Αμερική δεν είναι υποκριτές.

Βεβαίως, και οι χοντράδες και οι σαχλαμάρες ανήκουν στο είδος του «λόγου». Το πλαίσιο, όμως, στο οποίο αυτές εκφέρονται στις προεκλογικές εκστρατείες στην Αμερική (και σταδιακά και στην Ευρώπη), είναι στημένο και επομένως, δεν ξέρω, νομίζω μικρή σχέση έχουν με οποιαδήποτε ελευθερία, του λόγου συμπεριλαμβανομένης.

Φιλιά πολλά,

Ν.

(Αγαπητή φίλη, μπορεί η υστερία της πολιτικής ορθότητας να ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, αλλά είναι στις ΗΠΑ που η πολιτική ορθότητα έγινε ανέκδοτο και οι stand up κωμικοί και οι σατιρικοί καλλιτέχνες της τηλεόρασης κάνουν πάρτι με την πολιτική ορθότητα αλλά ακόμα και με το MeToo. Γιατί; Γιατί τους το επιτρέπει το Σύνταγμα των ΗΠΑ που προστατεύει σχεδόν απόλυτα την ελευθερία του λόγου. Επίσης, εγώ ζω στην Ελλάδα, που δεν υπάρχει ούτε μια σατιρική εκπομπή στην τηλεόραση, οι πάντες έχουν μετατραπεί σε χωροφύλακες του λόγου των άλλων ακόμα και στα social media, και μπράβοι ανέβηκαν στη σκηνή του πιο κεντρικού θεάτρου της Αθήνας και διέκοψαν την παράσταση σατιρικού καλλιτέχνη, χωρίς να υπάρξει καμιά σχεδόν αντίδραση από την πολιτεία και την Δικαιοσύνη, ενώ δεν υπήρξαν ιδιαίτερες αντιδράσεις ούτε από τους καλλιτέχνες και τον κόσμο του θεάτρου. Για να μην αναφερθώ στο πλαίσιο της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα. Στις ΗΠΑ, Ο Dave Chappelle, ο πιο επιτυχημένος κωμικός των τελευταίων ετών, δεν έχει κανένα πρόβλημα να βάζει στη σάτιρά του -και στο τηλεοπτικό του σόου που σάρωσε στο Netflix- τα τρανς άτομα και, όταν δέχεται επίθεση, να λέει σαρκαστικά πως θα μεταφέρει τη σάτιρά του από τα τρανς άτομα στα άτομα με αναπηρία γιατί δεν είναι τόσο οργανωμένοι όσο οι γκέι. Αν το πει κάποιος αυτό στην Ελλάδα, θα τον σκοτώσουν. Στις ΗΠΑ, ο Anthony Jeselnik είχε πει για τον Larry King πως ο Larry King είναι τόσο γέρος που ήταν ένας από τους Εβραίους που σταύρωσαν τον Χριστό, και ο Larry King όχι μόνο γελούσε αλλά τον είχε καλέσει και στην εκπομπή του. Οπότε δεν μπορώ να κάνω κριτική στις ΗΠΑ και στον Καναδά για την ελευθερία του λόγου, όταν ζω στην Ελλάδα της υποκρισίας, των απαγορεύσεων και του μικροαστισμού. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)

Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου

Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.

H αναδημοσίευση των κειμένων του pitsirikos.net επιτρέπεται μόνο κατόπιν άδειας. Επικοινωνήστε στο pitsiriko@gmail.com.