Έξω φτώχεια και καημοί
Αγαπητέ Πιτσιρίκο,
Είναι η πρώτη φορά που σου γράφω. Δεν ξέρω γιατί ξεκινάω έτσι, το έχω δει κι από άλλους.
Κάτι που με απασχολεί λίγο τον τελευταίο καιρό είναι η τέχνη στην Ελλάδα. Μία ιδιότητα της τέχνης, εκτός της καλλιτεχνικής έκφρασης, είναι να καταγράφει τις επικρατούσες συνθήκες στην κοινωνία. Λογικό, πολλοί άνθρωποι αντλούν έμπνευση από το τι συμβαίνει γύρω τους.
Αυτό φαίνεται από την «χρυσή εποχή» του ελληνικού κινηματογράφου. Μπορεί να ήταν μία αντιγραφή του αμερικάνικου Χόλυγουντ αλλά έβγαλε πολλές ωραίες ταινίες. Ένα πολύ κοινό θέμα, σε καλές και κακές ταινίες, ήταν η φτώχεια. Πολλές ταινίες έχουν σαν θέμα τις ταλαιπωρίες των πρωταγωνιστών, πώς ζούνε, την γειτονιά όπου όλοι βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση, τις προσπάθειες για ένα καλύτερο αύριο, ένα κόλπο για να πιάσουν την καλή, να πεθάνει ένας θείος να τον κληρονομήσουν κλπ.
Μία ατάκα που μου αρέσει πολύ είναι από την ταινία του Χατζηχρήστου «Της κακομοίρας» όπου ο Νίκος Φέρμας λέει: «μας λείπουν 99 δραχμές για να μαζέψουμε ένα κατοστάρικο».
Το ίδιο και με τα τραγούδια. Στίχοι που μιλάνε για φτώχεια, ξενιτιά, αλλά και ελπίδα. Ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια είναι το ‘Βρέχει στην φτωχογειτονιά’ του Μπιθικώτση. Μόνο και μόνο από τον τίτλο καταλαβαίνεις ότι ο κόσμος δεν ντρέπεται για την κοινωνική του θέση. Αναγνωρίζει ότι μία γειτονιά είναι φτωχή, αλλά βρέχει, όπως βρέχει παντού. Και η μοντέρνα Ελλάδα είναι φτωχή. Αλλά ελάχιστοι καλλιτέχνες αναφέρουν κάτι για τις δυσκολίες της καθημερινότητας των Ελλήνων. Θυμάμαι την τελευταία φορά που ήμουν στην Ελλάδα, το καλοκαίρι του 2022, εντυπωσιάστηκα για μία ακόμη φορά από το πόσο φτωχή και παρατημένη δείχνει η Αθήνα (ζω στην Αυστραλία). Όταν το είπα στους φίλους μου, κοντέψαμε να τσακωθούμε!
Γιατί φοβάται ο κόσμος να παραδεχτεί μία κατάσταση; Θυμάμαι κάποιους Aμερικανούς κωμικούς να λένε: δεν είμαι φτωχός, είμαι άφραγκος (I’m not poor, I’m broke). Η φτώχεια είναι νοοτροπία και τρόπος ζωής, πρέπει να απέχεις. Γιατί; Τι κακό έχει η φτώχεια; Εντάξει, έχει πολλά κακά, αλλά δεν είναι αρρώστια. Αν είμαι φτωχός, έχω την ευκαιρία να βγω από αυτή την κατάσταση, αν είμαι άρρωστος, ίσως να μην ξεπεράσω ποτέ την ασθένεια.
Τουλάχιστον στην Ελλάδα δεν φοβόμαστε τη λέξη. Η σύντροφός μου δουλεύει με κάποιες φτωχές οικογένειες, και τις λένε lower socioeconomic families. Έχω κάνει την ίδια ερώτηση σε Αυστραλούς συναδέλφους και η απάντηση ήταν ότι η λέξη “poor” έχει συνδεθεί με πολλά αρνητικά.
Η συνταγή της επιτυχίας για σειρές, έργα και ταινίες είναι η αναφορά στην αρχαία Ελλάδα, στην Τουρκοκρατία και στους ήρωες του 1821, στη φιλοξενία, το μεράκι και το φιλότιμο, στην λεβεντιά, και τους κακούς πολιτικούς που μας φτάσανε εδώ που μας φτάσανε. Ίσως φοβούνται οι καλλιτέχνες στην Ελλάδα να μην συνδεθούν με την φτώχεια. «Ο τραγουδιστής των φτωχών», «ο ηθοποιός των ξενιτεμένων». Όσο και να κοροϊδεύουν τον Νίκο Ξανθόπουλο, το γεγονός ότι έκανε καριέρα παίζοντας τον ρόλο του φτωχού ξενιτεμένου, λέει ότι πολλοί άνθρωποι μπορούσαν να δουν κάτι από τη ζωή τους μέσα στις ταινίες του. Απορώ αν αυτές οι νέες σειρές για τις οποίες διαβάζω στις ελληνικές ειδήσεις αναφέρονται στην φτώχεια. Δεν τις έχω δει ποτέ και δε νομίζω να τις δω. Αλλά αν έχω καταλάβει καλά, δείχνουν μία καλογυαλισμένη εκδοχή της πραγματικότητας.
Ναι, καταλαβαίνω ότι ο κόσμος θέλει να δει και να ακούσει κάτι διασκεδαστικό και ελαφρύ να ξεχαστεί. Αλλά αν αυτό που βλέπει είναι εκτός πραγματικότητας ή φαντάζεται την Ελλάδα όπως νομίζαμε ότι είναι στις αρχές του 2000, τότε ασ’ το καλύτερα, θα δω επαναλήψεις παλιών σειρών.
Με εκτίμηση,
Χρήστος
(Αγαπητέ Χρήστο, και οι παλιές ελληνικές ταινίες δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με την πραγματικότητα της εποχής τους. Σε μια Ελλάδα με εξορίες, αποκλεισμούς και πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, αυτές οι ταινίες δείχνουν -στην πλειοψηφία τους- πλούσια αγόρια να ερωτεύονται φτωχά κορίτσια, ή πλούσια κορίτσια να ερωτεύονται φτωχά αγόρια και να παντρεύονται στην εκκλησία, αν και οι πλούσιοι γονείς δεν ήθελαν τα φτωχαδάκια για τον γιο ή την κόρη τους. Δεν μου κάνει εντύπωση, υπήρχε λογοκρισία στην Ελλάδα εκείνα τα χρόνια, οπότε οι καλλιτέχνες είχαν περιορισμούς στην έκφρασή τους και στα θέματα των έργων τους. Το “Βρέχει στην φτωχογειτονιά” των Μίκη Θεοδωράκη-Τάσου Λειβαδίτη ακούγεται για πρώτη φορά από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στην ταινία “Συνοικία το όνειρο” του Αλέκου Αλεξανδράκη, η οποία υπέστη τρομερή λογοκρισία και παίχτηκε πετσοκομμένη, επειδή ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έλεγε πως δεν υπάρχουν φτωχοί σαν αυτούς της ταινίας στην Ελλάδα. Σε αυτήν την ταινία του 1961, η οποία γυρίστηκε στον Ασύρματο, πολύ κοντά στο κέντρο της Αθήνας, ένας φτωχός άνδρας αυτοκτονεί επειδή δεν καταφέρνει να πουλήσει την πραμάτεια του. Οι Έλληνες σήμερα δεν παραδέχονται πως μπορεί να είναι φτωχοί. Οι πάντες στην Ελλάδα νομίζουν πως ανήκουν στη μεσαία τάξη. Και φυσικά, οι σημερινοί Έλληνες φοβούνται τη λέξη “φτωχός”. Δεν υπάρχουν φτωχοί σήμερα στην Ελλάδα, υπάρχουν ευάλωτοι. Αυτή είναι η λέξη που χρησιμοποιούν σήμερα οι κυβερνήσεις και τα ΜΜΕ στην Ελλάδα για τους φτωχούς: ευάλωτοι. Στις τελευταίες εθνικές εκλογές του 2013, συμμετείχε το Κίνημα Φτωχών Ελλάδος, και πήρε 18.749 ψήφους, δηλαδή το 0,31%. Οι φτωχοί ψηφίζουν πλούσιους για να τους λύσουν τα προβλήματα -σε όλον τον πλανήτη- και, αν και με αυτόν τον τρόπο οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι, οι φτωχοί επιμένουν να ψηφίζουν πλούσιους. Χρήστο, φτωχός είναι κάποιος που απλά δεν έχει χρήματα. Αυτό είναι όλο. Και αν θέλαμε πραγματικά να μην υπάρχουν φτωχοί στον πλανήτη, θα μπορούσαμε να το λύσουμε αύριο το πρωί. Γιατί αυτό που κάνει αβάσταχτο σήμερα το θέμα της φτώχειας, είναι πως τώρα υπάρχει τρόπος να μην υπάρχουν φτωχοί. Και το ξέρουμε. Αλλά δεν κάνουμε κάτι γι’ αυτό. Βέβαια, ακούς ακόμα και σήμερα στην Ελλάδα ανθρώπους να λένε “Ευτυχώς που δεν είμαστε πλούσιοι. Τυχεροί είμαστε, οι πλούσιοι έχουν προβλήματα και είναι κακοί άνθρωποι”. Τι να πεις; Καλά είσαι στην Αυστραλία, Χρήστο. Αν και η ηλιθιότητα έχει εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)
Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου
Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.