Απελευθέρωση

Αγαπητέ πιτσιρίκο,
Είμαι πλέον πάνω από 10 χρόνια στο εξωτερικό και μου πήρε ακριβώς τόσο χρόνο για ν’ απελευθερωθώ πλήρως από την ιδέα ότι κάποτε θα ξαναγυρίσω στην Ελλάδα.

Στο να με αγκαλιάσει το όμορφο αυτό συναίσθημα -κάθε απελευθέρωση σου δίνει ένα πανέμορφο συναίσθημα όταν επιτέλους η συνήθεια πάψει το μοιρολόι της για αυτό που δε γυρίζει πια- συνέβαλαν και τα δικά σου γραπτά, αλλά, κυρίως, αυτά των άλλων μελών αυτής της κοινότητας που φιλοξενείται τελευταία στο blog σου.

Μερικές φορές, οι φίλοι του blog με βοήθησαν περιγράφοντας τις δικές τους μικρές και μεγάλες νίκες απέναντι στη σκλαβιά του ξεριζωμένου.

Άλλες φορές ήταν οι ψευδαισθήσεις τους που σαν καθρέπτες μου επέτρεψαν να αντικρίσω τις αντίστοιχες που κρύβονταν μέσα μου.

Και στις δυο περιπτώσεις, κέρδισα από αυτούς τους ανθρώπους.

Θέλω τώρα να κάνω μια προσπάθεια να επιστρέψω τη χάρη, περιγράφοντας τις δικές μου σκέψεις πάνω στο θέμα.

Θα νιώσω μεγάλη ευτυχία αν ό,τι έχω να μοιραστώ βοηθήσει έστω και ένα συνάνθρωπο που βιώνει αντίστοιχες καταστάσεις να απελευθερωθεί μια και μόνο μέρα νωρίτερα. Αν ένας εκεί έξω κερδίσει έστω και μια ημέρα με περισσότερη χαρά και λιγότερο αναίτιο πόνο.

Αυτό για το οποίο θέλω να μιλήσω είναι όλα τα ερωτήματα που έχουν οι Έλληνες του εξωτερικού που έφυγαν λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια της κρίσης γύρω από μια πιθανή επιστροφή τους στην Ελλάδα.

“Πότε θα επιστρέψω πίσω στην πατρίδα”; “Θα μπορέσω ποτέ να τα καταφέρω”; “Τι είναι καλύτερα, να μείνω στο εξωτερικό ή να βρω τρόπο, έστω και με τεράστιους συμβιβασμούς να γυρίσω μόνιμα πίσω”;

Μιλάω λοιπόν για τα αν, τα πότε, τα πώς και τα γιατί μιας πιθανής επιστροφής στην Ελλάδα και την αγωνία των Ελλήνων του εξωτερικού να δώσουν απαντήσεις.

Η θέση μου είναι ότι δεν υπάρχουν σωστές και λάθος απαντήσεις σε οποιοδήποτε ερώτημα αφορά την επιστροφή στην Ελλάδα, αφού το ίδιο το ερώτημα είναι λανθασμένο και τοξικό.

Ο λόγος είναι ότι το θέμα του ερωτήματος, η Ελλάδα όπως την αντιλαμβάνονται από μακριά οι Έλληνες που δε ζουν πια εκεί, δεν υπάρχει πια.

Ακόμη περισσότερο, δεν υπήρξε ποτέ.

Ας αφήσουμε λοιπόν αυτά τα ερωτήματα που δε βγάζουν πουθενά πίσω μας.

Ας θάψουμε μαζί τους την πίκρα του ξεριζωμένου δέντρου και ας αγκαλιάσουμε αντ’ αυτού την ελευθερία του παντοδύναμου σπόρου να διαλέξει πού θα απλώσει τις ρίζες του πριν τιναχτεί προς τον ουρανό.

Ώρα να τα πάρουμε ένα ένα.

Το πρώτο βήμα σαν Έλληνας του εξωτερικού είναι να αναγνωρίσεις την ύπαρξη και τη δύναμη αυτών των αναζητήσεων μέσα σου.

Κρίνοντας από τον εαυτό μου και από δεκάδες άλλους Έλληνες νεομετανάστες που έχω γνωρίσει στο εξωτερικό, έχω καταλήξει στο ότι για σχεδόν όλους αυτές οι αναζητήσεις παίζουν κεντρικό ρόλο στο πώς αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους.

Ακόμη και κάποιοι που στην επιφάνεια αρνούνται πως τους απασχολεί, με λίγη κουβέντα εύκολα φανερώνεται πως κάτω από την επιφανειακή άρνηση κρύβεται βαθύς πόνος για αυτό το θέμα.

Έχει σημασία να αναγνωρίσεις πως η σκέψη της επιστροφής σου στην Ελλάδα είναι εκεί.

Ο λόγος είναι γιατί είτε το αποδέχεσαι είτε όχι, εκείνη είναι εκεί αγκιστρωμένη σαν τη σιδερένια μπάλα του φυλακισμένου στην ψυχή σου και δεν σε αφήνει να ανοιχθείς και να χαρείς τη ζωή σου στο νέο μέρος που έγινε σπίτι σου.

Σου κάνει ζημιά εδώ, στο τώρα και στο αύριο.

Δεν αφήνεις τον εαυτό σου να νιώσει σαν το σπίτι του και είναι άγρια βάναυσο το συναίσθημα να ζεις σαν ξένος.

Ξέρεις όμως κάτι;

Όπου και αν ζεις, εκεί είναι τώρα ο τόπος σου.

Όσο φοβάσαι να το αναγνωρίσεις αυτό, πιστεύοντας ότι έτσι κινδυνεύεις να κόψεις τον ομφάλιο λώρο που σε ενώνει με τη μάνα Ελλάδα, η μόνη πραγματικότητα είναι ότι συνεχίζεις να μένεις άστεγος, ενώ το κλειδί για το καινούργιο σου σπίτι σκουριάζει στην τσέπη σου.

Εκτός όμως από το συναίσθημα του ξένου που σου προκαλεί, η σκέψη της επιστροφής δεν σε αφήνει και να απλώσεις τις ρίζες σου στα νέα χώματα που περπατάς.

Όπου και αν είσαι, από το Περού και την Αγγλία μέχρι το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες, βρίσκεσαι σε ένα μέρος όπου οι ντόπιοι με προσπάθειες αιώνων έχουν στήσει ένα τρόπο να ζεις, να εξελίσσεσαι και να χαίρεσαι τη ζωή σου.

Κάθε λαός βρήκε τη δική του λύση σε αυτό το πρόβλημα και σίγουρα είναι μια λύση διαφορετική από αυτή που σου ήταν γνώριμη μέχρι τώρα.

Ωστόσο, αυτό που μένει είναι ότι τα εργαλεία για είσαι χαρούμενος, με ένα διαφορετικό αλλά εξίσου ανθρώπινο τρόπο, είναι εκεί.

Η εμπειρία μου από τον εαυτό μου και πάμπολλους άλλους Έλληνες του εξωτερικού είναι ότι αφήνουμε τα εργαλεία αυτά να πάνε χαμένα και η σκέψη της επιστροφής παίζει βασικό ρόλο σε αυτό.

“Γιατί να επενδύσω εδώ αφού σε λίγα χρόνια θα επιστρέψω στην Ελλάδα, γιατί να κοπιάσω να κάνω φίλους, να προσφέρω, να χτίσω μια καινούργια ζωή”; “Τι θα κερδίσω αφού με την πρώτη ευκαιρία θα επιστρέψω, αφήνοντάς τα όλα πίσω”;

Παρότι μερικές φορές συλλαμβάνω τον εαυτό μου να τον ακολουθεί, διαφωνώ γενικά με αυτό τον τρόπο σκέψης.

Η ζωή δεν είναι για να “κερδίζεις” αλλά για να τη ζεις.

Πέρα από αυτό όμως, η θανάσιμη παγίδα που κρύβεται σε αυτή τη συγκεκριμένη νοοτροπία των νεομεταναστών είναι ότι, ακολουθώντας την, στο τέλος θα βγεις σίγουρα χαμένος και μάλιστα με ένα ιδιαίτερα τραγικό τρόπο.

Μέχρι να συνειδητοποιήσεις το λάθος σου, θα χάσεις ζωή που δε γυρίζει πίσω.

Αυτό γιατί θα αρνηθείς στον εαυτό σου τη δυνατότητα να ζήσει τη ζωή σου στον καινούργιο σου τόπο, περιμένοντας μια επιστροφή στην “πατρίδα” που στην καλύτερη περίπτωση δε θα συμβεί ποτέ.

Στη χειρότερη περίπτωση θα συμβεί, θα επιστρέψεις, μοναχά για να ανακαλύψεις πως η Ελλάδα που έγινε λόγος να αφήσεις τόσα χρόνια να περάσουν δίχως να τα ερωτευτείς, δεν υπάρχει πια.

Δε χρειάζεται να φτάσεις όμως μπροστά σε αυτή τη μέγιστη απογοήτευση για να καταλάβεις ότι τα πράγματα έχουν έτσι.

Το μόνο που χρειάζεται για να τη γλιτώσεις είναι λίγη παρατηρητικότητα.

Την επόμενη φορά που θα επισκεφτείς την Ελλάδα άνοιξε τα μάτια σου και, όσο μπορείς, αντίκρισε χωρίς αυταπάτες την πραγματικότητα.

Μίλησε με τους ανθρώπους, προσπάθησε να καταλάβεις πώς ζούνε και πώς σκέφτονται πλέον σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.

Παρατήρησε το μέρος, τα κτίρια, τα μαγαζιά και την κίνηση στους δρόμους. Δες πώς λειτουργεί η κοινωνία, πώς διαχειρίζονται τα κοινά.

Βάλε μετά απέναντι από αυτή την εικόνα εκείνο που εσύ ονομάζεις Ελλάδα, αυτό που θυμάσαι και αγαπάς, αυτό για το οποίο θυσιάζεις ένα κομμάτι της τωρινής σου ζωής για να επιστρέψεις κάποτε στην αγκαλιά του.

Σοβαρά τώρα, πόση σχέση έχει με τη σημερινή Ελλάδα;

Για μένα ελάχιστη.

Δεν είναι γιατί τα πράγματα έχουν χειροτερέψει. Είναι γιατί τα πράγματα απλά έχουν ανεπίστρεπτα αλλάξει.

Πάντα τα πράγματα αλλάζουν με το χρόνο, μα οι πιέσεις αυτού που λέμε κρίση στην Ελλάδα επιτάχυναν αυτές τις διαδικασίες.

Χώνεψέ το, πονάει μα η Ελλάδα που θυμάσαι δεν υπάρχει πια.

Σε οποιονδήποτε χρόνο και να γυρίσεις, τώρα ή στο μέλλον, θα βρεις την Ελλάδα αγνώριστη.

Όχι καλύτερη ή χειρότερη, απλά αφάνταστα διαφορετική.

Οι ντόπιοι θα έχουν βρει καινούργιους τρόπους να περνάνε τη ζωή τους που μπορεί να σου ταιριάζουν περισσότερο, μπορεί και όχι.

Δεν είναι ότι το να επιστρέψεις στην Ελλάδα θα σου βγει απαραίτητα σε κακό.

Απλά είναι σημαντικό να καταλάβεις ότι όσες πιθανότητες έχεις να στήσεις μια καλύτερη ζωή στον Ισημερινό, το Ουζμπεκιστάν, τη Νέα Ζηλανδία ή σε οποιαδήποτε άλλη άγνωστη σε σένα χώρα, άλλες τόσες θα έχεις να το καταφέρεις και στην Ελλάδα τότε.

Το να αγωνιάς λοιπόν για το “πότε θα επιστρέψω στην Ελλάδα” έχει το ίδιο νόημα με το να χάνεις τον ύπνο σου για το “πότε θα μεταναστεύσω επιτέλους στη Σουαζιλάνδη”.

Δεν ξέρω, μπορεί να είναι καλύτερα για σένα εκεί πέρα, αλλά δεν υπάρχει κανένας συγκεκριμένος λόγος να το πιστεύεις αυτό.

Πίστεψέ με, όσα ξέρεις για τη Σουαζιλάνδη τώρα, άλλα τόσα ξέρεις πλέον και για την Ελλάδα του παρόντος ή ακόμα περισσότερο του μέλλοντος.

Αφού δεν ξημεροβραδιάζεσαι λοιπόν σκεπτόμενος όλη αυτή την απίθανη ζωή που σε περιμένει στη Σουαζιλάνδη, μην κάνεις το ίδιο για αυτό το ξένο πλέον σε εσένα μέρος που λέγεται Ελλάδα.

Αν όμως η Ελλάδα σου είναι πλέον ξένη, εκεί που βρίσκεσαι τώρα το μέρος σου είναι γνωστό.

Σου έχει ήδη ανοίξει τα χέρια να σε αγκαλιάσει.

Αγκάλιασέ το και εσύ με τη σειρά σου, άφησε τον εαυτό σου ελεύθερο να το ερωτευθεί, και αργότερα να το αγαπήσει και οι πιθανότητες είναι ότι και εκείνο θα σε ερωτευθεί και θα σε αγαπήσει εξίσου.

Όχι, στο Ελλάντα δεν είναι τα πάντα καλύτερα για σένα, για αυτό το άφησες πίσω σου το Ελλάντα εξάλλου. Υπήρχαν λόγοι που έφυγες.

Η γκρίνια δεν είναι μαγκιά, μαγκιά είναι η δημιουργία.

Απελευθερώσου, κόψε τα δεσμά που σε κρατάνε αλυσοδεμένο με ένα ψέμα, με μια χώρα που δεν υπάρχει πια πουθενά πέρα από τη φαντασία σου.

Άφησε τις ρίζες σου ελεύθερες να κάνουν εκεί που βρίσκεσαι αυτό που ξέρουν.

Έχει και εκεί ανθρώπους, έχει και εκεί ευκαιρίες, έχει και εκεί ζωή. Πάρε ανάσα και τόλμησε να τη ζήσεις.

Όσο για την Ελλάδα που δεν υπάρχει πια, μην την κλαις, δε χάθηκε γιατί απλούστατα δεν υπήρξε ποτέ εκεί στο χάρτη που την ψάχνεις.

Δεν είναι μόνο όλοι οι εθνικοί μύθοι που ακόμα και οι θεότυφλοι είδαν να γκρεμίζονται μπροστά στα μάτια τους κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Ακόμη περισσότερο, αυτό που έγινε νομίζω ξεκάθαρο στην κρίση είναι ότι ο καθένας εννοεί και πάντα εννοούσε την Ελλάδα του με διαφορετικό τρόπο.

Η μία, κοινή μας Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ. Πάντα ήταν έτσι, όμως σήμερα είναι δύσκολο να το αρνηθείς πια.

Από την άλλη όμως η προσωπική μας Ελλάδα ζει και βασιλεύει μέσα στον καθένα από εμάς.

Δεν χρειάστηκε να την αποχωριστούμε ποτέ γιατί την κουβαλάμε, για καλό ή για κακό, μέσα μας όπου και αν βρεθούμε.

Οπότε μην ανησυχείς. Εκεί που θέλεις να πας, είσαι ήδη.

Η δική μου Ελλάδα είναι ο Καζαντζάκης μου, ο Χατζιδάκις μου, ο Ελ Γκρέκο μου, η Κάλας μου, ο Καββαδίας μου, ο Καβάφης μου, ο Γκάτσος μου, ο Ελύτης μου, ο Πλάτωνάς μου, ο Σοφοκλής μου και όλοι οι άλλοι άνθρωποι της Ελλάδας που καλωσόρισα στην ψυχή μου.

Η Ελλάδα μου είναι η γλώσσα μου, η ιστορία της οικογένειάς μου, τα παραμύθια που μου έλεγε η μητέρα μου, οι κουβέντες με τους φίλους μου, οι μυζηθρόπιτες με το μέλι, τα βουνά και οι παραλίες που άφησα τα χνάρια μου.

Τίποτα από όλα αυτά δεν χάνεται ή δεν κρατιέται στη ζωή εξαιτίας μιας Μέρκελ ή ενός Τσίπρα.

Μονάχα εγώ αν θέλω τα κρατάω στη ζωή, μονάχα εγώ αν θέλω τα αφήνω να σβήσουν.

Έτσι και εσύ ορίζεις τη δική σου Ελλάδα όπου και αν βρίσκεσαι.

Αντί λοιπόν να αφήνεις τη ζωή να περνάει περιμένοντας να επιστρέψεις σε ένα ανύπαρκτο τόπο, αν όντως αγαπάς την Ελλάδα σου τότε κράτα ζωντανά τα κομμάτια της που εσύ θέλεις, σε όποιο μέρος και αν περπατάς.

Εκεί μόνο μπορεί πλέον να ζήσει.

Αν θέλεις, βάλε και μέσα της κάτι από το θησαυρό που κρύβει ο τόπος που τώρα βρίσκεσαι και χάρισε με τη σειρά σου στον νέο σου τόπο λίγη από την Ελλάδα που κουβαλάς μέσα σου.

Μπορείς λοιπόν να περιφέρεις στα άκρα της γης σκυθρωπός το αδειανό φέρετρο μιας Ελλάδας που πέθανε ή να κρατάς τον εαυτό σου σε ένα υπόγειο μέχρι να αναστηθεί.

Μπορείς όμως και να παντρέψεις τη δική σου Ελλάδα με το νέο σου μέρος και να την κάνεις μήτρα για κάτι καινούργιο, μοναδικό και όμορφο.

Η επιλογή είναι δική σου και, πίστεψέ με, είναι προτιμότερο να την κάνεις νωρίτερα παρά αργότερα.

Μετά από 10 ολόκληρα χρόνια εγώ αποφάσισα να διαλέξω τη ζωή.

Δε γινόταν αλλιώς. Αυτό το παντοδύναμο γαλανό που ζει μέσα μου δεν μου άφηνε άλλη επιλογή.

Σε όλους τους συνοδοιπόρους που περνούν αντίστοιχες καταστάσεις τους εύχομαι καλή τύχη.

Το όμορφο είναι ότι ο καθένας σε αυτή τη ζωή κάνει τις επιλογές του.

Αν όμως, όπως έκανα εγώ για 10 χρόνια, παραμένετε στο υπόγειο δειλιάζοντας μπροστά στο φόβο του κενού που θα αφήσει το άψυχο κουφάρι μιας Ελλάδας-ψευδαίσθησης, ένα έχω να σας πω.

Έχει λιακάδα εδώ έξω.

Μάρκος

ΥΓ: Μια που τα υστερόγραφα είναι παράδοση εδώ, είπα να γράψω και εγώ ένα. Για τους φίλους που θα παρατηρήσουν ότι δεν αναφέρθηκα καθόλου στους Έλληνες που συνεχίζουν να ζουν στην Ελλάδα, να ξέρουν ότι δεν είναι γιατί δε νοιάζομαι. Προφανώς νοιάζομαι, εξάλλου κάποιοι από τους πιο αγαπημένους μου ανθρώπους ζούνε ακόμη στην Ελλάδα. Απλά δεν είμαι παντογνώστης, έγραψα για ό,τι καταλαβαίνω. Έχω φύγει από το 2005 και προφανώς δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος να έχω άποψη για τη ζωή στην Ελλάδα σήμερα.

(Αγαπητέ φίλε, τι ωραία που τα γράψατε. Να είστε καλά. Την αγάπη μου.)

Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου

Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.