Δεν υπάρχει χάπι που θεραπεύει τη ζωή
Αγαπημένε μου Πιτσιρίκο, και φίλε Γιώργο Ζ. από την Ουτρέχτη, σπεύδω για άλλη μια φορά να σας λούσω με το φως της σοφίας μου σε ό,τι αφορά τις ερωτήσεις και απορίες σου, κυρίως για να μην προλάβει κανένας ψυχολόγος και μου πάρει τα σκήπτρα.
Θα προσπαθήσω να απαντήσω στα ερωτήματα με τη σειρά που θέτεις, εκτός από τις φάσεις που θα πλατειάζω και θα χάνομαι, οπότε θα αναθεματίζεις την ώρα που ρώτησες. Πάμε.
Το επάγγελμα των ψυχιάτρων και αυτό των ψυχολόγων δεν έχουν καμία απολύτως σχέση στην θεωρητική και πρακτική κατάρτιση. Οι ψυχίατροι έχουν σπουδάσει ιατρική, άρα είναι ιατροί και όπως κάθε ιατρός έχουν δικαίωμα συνταγογράφησης σε ψυχοφάρμακα και όχι μόνο. Έχουν επίσης εξειδικευτεί με πενταετή εργασία σε ψυχιατρικές κλινικές και εξωτερικά ιατρεία, κάνοντας εφημερίες. Στην περίπτωση κάποιων χωρών, όπως η Σουηδία στην οποία εξειδικεύτηκα, η θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση διάρκειας 1,5 έτους στην ψυχοθεραπεία περιλαμβάνεται στην ειδικότητα. Αυτό δεν ισχύει στην Ελλάδα.
Η ψυχολογία από την άλλη, ας με διορθώσει κάποιος που σπούδασε ψυχολογία, δεν έχει σχέση με την ιατρική παρά είναι θεωρητικές σπουδές με αντικείμενο την σκέψη, την συμπεριφορά και την προσωπικότητα. Περιλαμβάνει σίγουρα κάποια μαθήματα με πληροφορίες που έχουν να κάνουν με το ιατρικό κομμάτι, αλλά πολύ γενικές. Στην Σουηδία περιλαμβάνεται επίσης 1,5 έτος εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία, πανομοιότυπης με αυτή της ψυχιατρικής ειδικότητας, καθώς και πρακτική ενός έτους πριν την άδεια άσκησης επαγγέλματος. Εδώ δεν νομίζω και σε άλλες χώρες δεν έχω ιδέα.
Το πρακτικό και εφαρμοσμένο της κομμάτι, εκεί που ο ψυχολόγος συναντά τον ψυχίατρο είναι η ψυχοθεραπεία, η οποία είναι ένα είδος θεραπευτικής παρέμβασης.
Ψυχοθεραπευτής με την κατάλληλη εκπαίδευση (ποικίλης διάρκειας ανάλογα με την κατεύθυνση και την χώρα, όχι λιγότερο από 2-3 χρόνια συνήθως) μπορεί να γίνει ένας νοσηλευτής, κοινωνικός λειτουργός και ακόμα και ένας εργοθεραπευτής (με τα σουηδικά δεδομένα), γενικά όποιος ασκεί επάγγελμα υγειονομικού ενδιαφέροντος που είναι “κλειστό”, χρειάζεται δηλαδή άδεια άσκησης επαγγέλματος. Είναι ένα είδος μεταπτυχιακής εκπαίδευσης, και όχι απλά σεμινάρια που σου δίνουν ένα χαρτί να κορνιζάρεις στον τοίχο.
Υποθέτω λοιπόν πως, όταν αναφέρεσαι στην ψυχολογία εννοείς ψυχοθεραπεία, οπότε θα χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο.
Άξονας πρώτος: Πόσο χρήσιμη είναι η ψυχοθεραπεία;
Όσο και μια φαρμακευτική αγωγή ή μια εγχείρηση. Με σωστή ένδειξη και εφαρμογή αυξάνουν την πιθανότητα να γίνεις καλά, ή τουλάχιστον καλύτερα. Με λάθος ένδειξη και εφαρμογή, έχεις πετάξει χρήματα και χρόνο, και πιθανώς να επιδεινωθείς. Είναι ακριβώς όπως κάθε θεραπευτική παρέμβαση λοιπόν.
Χρειάζεσαι ψυχοθεραπεία από τη στιγμή που αισθάνεσαι πως χρειάζεσαι ψυχοθεραπεία. Αυτό δεν σημαίνει πως χρειάζεσαι χρόνια ψυχοθεραπείας. Μπορεί να βρίσκεσαι σε ένα αδιέξοδο που με λίγη καθοδήγηση λύνεται. Δεν υπάρχει τσεκ απ, σου το κάνει ο εαυτός σου και η καθημερινότητα: Αν δεν λειτουργούν, ζήτα ένα χέρι βοήθειας.
Ο θεραπευτής παρατηρεί την συμπεριφορά, την γλώσσα, την διάθεση, τις κινήσεις. Ακούει την ιστορία που του λες και συνδυάζει τα πάντα σε ένα διαγνωστικό σχήμα. Βασιζόμενος στην διάγνωση ή διαγνώσεις, διαλέγει θεραπεία. Αν κάποιος ισχυρίζεται πως ο θεραπευτής ξέρει τι σκέφτεσαι ή αν λες αλήθεια, πρέπει να πάει να ασχοληθεί με την εκτροφή covid free παγκολίνου και να αφήσει το αντικείμενο της θεραπείας σε κάποιον άλλον.
Όπως ένας καρδιολόγος που δεν έχει περάσει ποτέ έμφραγμα αλλά ξέρει να ερμηνεύσει τα κλινικά σημεία και συμπτώματα όταν τα βλέπει, έτσι και ο θεραπευτής συμπληρώνει το διαγνωστικό παζλ ακούγοντας και παρατηρώντας.
Δεν έχουμε δυνατότητα λήψης ζωντανού δείγματος του εγκεφάλου, η πολυπλοκότητα δε της δομής και λειτουργίας του κάνει όντως την κατανόηση και ερμηνεία των βιοχημικών και ηλεκτρικών φαινομένων πολύ πιο δύσκολη από τα άλλα όργανα. Ο πειραματισμός, φυσικά, είναι αυστηρότητα περιορισμένος από άποψης βιοηθικής, αυτό δεν χρειάζεται να το αναλύσουμε φαντάζομαι.
Όπως σε τρεις διαφορετικούς ιατρούς παίρνεις τρεις διαφορετικές διαγνώσεις, σε τρεις θεραπευτές παίρνεις παραπάνω διαγνώσεις. Η διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση στο αντικείμενο είναι περισσότερο operator-dependent από οποιοδήποτε άλλο θεραπευτικό πεδίο. Αυτό σημαίνει πως η διαγνωστική ακρίβεια και το θεραπευτικό αποτέλεσμα είναι ανάλογα με την εμπειρία και την ικανότητα του θεραπευτή.
Κάθε ψυχοθεραπευτική σχολή παρουσιάζει δεδομένα για να αποδείξει πως είναι καλύτερη από την άλλη. Το μόνο που έχει αποδειχθεί είναι πως, όσο πιο έμπειρος ο θεραπευτής, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχημένης παρέμβασης, ανεξάρτητα από την θεωρητική κατεύθυνση/σχολή ψυχοθεραπείας.
Υποτίθεται πως μιλάμε για έντιμους θεραπευτές, όχι για αυτοχρισθέντες Φρόυντ με γνώσεις, ιδέες και μεθόδους που κυμαίνονται από χαρτορίχτρα ως ηγέτη θρησκευτικής σέχτας. Αν νομίζετε πως αυτοί είναι λίγοι, γελιέστε οικτρά. Παίζει να είναι και η πλειοψηφία.
Αν νιώθεις απογοήτευση και θλίψη από μια κοινωνία που εκφασίζεται, αυτό δεν χρήζει ίασης αλλά αποφάσεων: Κάνε κάτι, ή μην κάνεις τίποτα για αυτή την κοινωνία. Πάρε την απόφασή σου και ζήσε με αυτή, άλλαξε απόφαση και στάση, όταν πιστεύεις πως ήρθε η ώρα να αλλάξεις απόφαση και στάση.
Τα φάρμακα θεραπεύουν ασθένειες που διαταράσσουν την βιοχημεία του εγκεφάλου. Θλίψη, απογοήτευση ή οργή είναι ανθρώπινες συναισθηματικές αντιδράσεις. Θεωρούνται παθολογικές όταν είναι χωρίς αιτία ή δυσανάλογες της αιτίας.
Φυσικά, ο ψυχολόγος προβάλλει σε ένα βαθμό το σύστημα αξιών του. Ένας πιστός καθολικός θεραπευτής θα σε θεωρήσει αμαρτωλό αν πάρεις διαζύγιο, και δεν θα σου το συστήσει ίσως ακόμα αν είναι η λύση στο πρόβλημά σου, όπως ένας πιστός καθολικός ιατρός δεν θα σου συστήσει διακοπή κύησης.
Δεν είναι λίγοι οι χριστιανοί θεραπευτές -ολόκληρο αμερικανικό φόρουμ έχω πετύχει και σίγουρα υπάρχουν δεκάδες παρόμοια- που μιλούν ανοιχτά για λύσεις μέσα στη θρησκεία, εκκλησία κλπ, ανεξάρτητα από τα πιστεύω του θεραπευόμενου, ή κρίνουν την συμπεριφορά ή τις σκέψεις μέσα από το θρησκευτικό τους πρίσμα.
Η θρησκεία ομολογουμένως έπαιξε τον ρόλο της ψυχοθεραπείας για χιλιάδες χρόνια. Το πρόβλημα είναι πως έμεινε πίσω και δεν προσαρμόστηκε στις κοινωνικές εξελίξεις, και σαν αποτέλεσμα οι διαγνωστικές ερμηνείες και οι θεραπευτικές λύσεις που προτείνει είναι συχνά παρωχημένες.
Αν πάρουμε την περίπτωσή μου, ίσως να διαφαίνεται από αυτά που κάποιες φορές λέω και γράφω πως είμαι γενικά πιο κοντά σε ανατολίτικες φιλοσοφίες.Τονίζω όμως πάντα στους θεραπευόμενούς μου, πως καλός ο διαλογισμός και βοηθά πολύ, αλλά είμαστε τελικά δυτικού τύπου άτομα μέσα σε δυτικού τύπου κοινωνίες, οπότε κάποια πράγματα είναι όπως είναι και πρέπει να τα αποδεχτούμε.
Σε χριστιανούς μιλάω για προσευχή, καθώς είναι η χριστιανική έκδοση του διαλογισμού.
Γενικά, να διαλέγετε άθεους θεραπευτές. Αστειεύομαι, αυτό δεν το ξέρεις από πριν φυσικά, αλλά αν σας το ρίχνουν στην αμαρτία, την προσευχή και την λύτρωση ή τη νιρβάνα, τη γιόγκα και το ντάρμα και επιμένουν σε αυτά ενώ δείχνετε πως δυσανασχετείτε, φύγετε τρέχοντας.
Άξονας δεύτερος, ευθύνη του ατόμου.
Ας αρχίσουμε από το DSM, είναι ένα εργαλείο το οποίο έχει πολλά θετικά και πολλά αρνητικά. Χρησιμεύει κυρίως για τα διαγνωστικά του κριτήρια και για τους κωδικούς διάγνωσης που αναγράφονται ώστε να πληρώνουν οι ασφαλιστικές τις κλινικές, και το γενικό ICD 10, που έχει κωδικούς όχι μόνο για ψυχιατρικές καταστάσεις αλλά για οποιαδήποτε πάθηση. Κάθε κατάσταση που περιγράφεται στο εγχειρίδιο δεν χρήζει θεραπείας γιατί δεν είναι απαραίτητα παθολογική διάγνωση. Είναι απλά μια κατάσταση για την οποία κάποιος απευθύνεται στην ψυχιατρική, και αφού ήρθε πχ με συμπτώματα που προσομοιάζουν μια κατάθλιψη και άγχος, αλλά είναι μια μη παθολογική οντότητα, κοινωνικής προβληματικής ας πούμε, πρέπει να τεθεί ένας κωδικός που να την περιγράφει για να πληρωθεί η επίσκεψη έτσι κι αλλιώς.
Δεν ψυχιατρικοποιούμε τα πάντα επειδή περιγράφονται στο DSM, αυτό είναι τελείως λάθος πληροφορία που καλλιεργείται από τους πολέμιους της ψυχιατρικής. Από την άλλη, βεβαίως, αναγνωρίζουμε και κάποιες παθολογικές οντότητες που ήταν αδιάγνωστες και ανεξήγητες πριν λίγα χρόνια. Όπως σε όλη την ιατρική, δεν δημιουργούμε ασθένειες, τις ταυτοποιούμε.
Πάμε στο έγκλημα. Πριν μιλήσω για αυτό, θα τονίσω πως στον ορισμό κάθε ψυχιατρικής νόσου που χρήζει θεραπείας, φαρμακευτικής η ψυχοθεραπείας, υπάρχουν κάποια κριτήρια:
κλινικά σημαντική
προκαλεί δυσφορία ή δυσλειτουργία/αναπηρία σε σημαντικές λειτουργικές περιοχές της ζωής (οικογένεια, εργασία κλπ), ή συνεπάγεται αυξημένο ρίσκο θανάτου, πόνου, δυσλειτουργίας ή απώλειας ελευθερίας
δεν πρέπει να είναι αναμενόμενη και πολιτισμικά αποδεκτή απάντηση σε ένα γεγονός (πχ πένθος)
αποκλίνουσα συμπεριφορά ή συγκρούσεις μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας είναι ψυχιατρικές διαταραχές μόνο αν είναι αποτέλεσμα ψυχιατρικής πάθησης.
Άρα, μιλώντας για τον φόνο μιας κοπέλας από τον σύντροφό της, δεν είναι ψυχική νόσος γιατί είναι πολιτισμικά αναμενόμενη και αποδεκτή αντίδραση στο ότι του προσέβαλε τον ανδρισμό ή τον απάτησε;
Αν σκοτώσω στο ξύλο ή μαχαιρώσω κάποιον επειδή μου έκοψε τον δρόμο με το μηχανάκι και μου είπε “γ@μώ την μάνα σου” είμαι ψυχικά υγιής, αφού είναι πολιτισμικά αναμενόμενο να μην μου προσβάλλει κανείς την μάνα;
Επίσης, ο ναζισμός και η ξενοφοβία για παράδειγμα είναι πολιτισμικά αποδεκτά φαινόμενα και όχι μια συρροή ως επί το πλείστον αντικοινωνικών, παρανοϊκών, εμμονικών και παραληρηματικών ατόμων.
Τροφή για σκέψη, έτσι;
Στο τελευταίο παράδειγμα, η ιδεολογία δεν ψυχιατρικοποιείται ακόμα και αν είναι ξεκάθαρα αντικοινωνική (μίσος και μαζικές δολοφονίες) και βασισμένη σε παρανοϊκές ιδέες (εχθροί παντού) και παραλήρημα μεγαλείου (ανώτερη φυλή), γιατί αυτό είναι ένα όπλο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενάντια σε οποιοδήποτε κίνημα όταν αντιτίθεται του πολιτικού κατεστημένου. Λες και οι ναζί, αν ανέβουν στην εξουσία, θα πατήσουν στην ψυχιατρική για να εξοντώσουν τους αντιφρονούντες…
Όσο για τα υπόλοιπα:
Πώς γίνεται κάτι που είναι παράνομο, ο φόνος εκτός από την περίπτωση της νόμιμης άμυνας, να είναι ταυτόχρονα και πολιτισμικά αποδεκτό, σε σημείο που να δίνει ελαφρυντικά (εν βρασμώ ψυχής, θίχτηκε η υπόληψη κλπ);
Η βία είναι λειτουργική συμπεριφορά μόνο όταν έχει να κάνει με την επιβίωση, για να φας και να προστατευτείς. Από τη στιγμή που οι κοινωνίες μας την έχουν χρίσει πολιτισμικά αποδεκτή ακόμα και όταν δεν εξυπηρετεί την επιβίωση, έχουν δώσει κοινωνική χροιά σε ένα ψυχοπαθολογικό φαινόμενο. Δεν προσπαθούμε εμείς να “ψυχιατρικοποιήσουμε” την βία, αυτοί την “πολιτισμοκοινωνικοποίησαν”.
Γι’ αυτό προσπαθούν να αλλάξουν τα πράγματα χωρίς αποτέλεσμα, το έχω ξαναγράψει. Προσπαθούν με τα λόγια να θεραπεύσουν ψυχική νόσο. Η πρόληψη γίνεται με έγκαιρη διάγνωση, βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και μείωση του στρες στον πληθυσμό, ώστε να μην πυροδοτούνται και επιδεινώνονται οι ψυχικές νόσοι.
Θεωρητικά πάντα, γιατί πρακτικά δεν δίνει κανείς δεκάρα, οπότε το ρίχνουμε στα σλόγκαν κατά της πατριαρχίας και του φασισμού. Δεν κοστίζουν τίποτα, δεν αλλάζουν τίποτα, εκτονώνεται ο καλοπροαίρετος κόσμος, μασάνε διάφοροι τυχάρπαστοι και όλοι είναι ικανοποιημένοι.
Εκτός από τα θύματα, αλλά και τους θύτες.
Υπάρχουν διαγνώσεις που δεν δικαιολογούν “ακαταλόγιστο”. Επίσης, πρέπει να αποδεικνύεται πως η νόσος οδήγησε ευθέως στην διάπραξη του εγκλήματος.
Ενδεικτικό της άγνοιας που επικρατεί είναι πως ο Κούγιας στην περίπτωση του πρόσφατου φόνου κάνει λόγο για “ψυχοπαθητική” προσωπικότητα, την οποία επικαλείται η υπεράσπιση για να έχει ελαφρυντικά. Η ψυχοπαθητική προσωπικότητα είναι επιβαρυντικός παράγοντας σε ένα έγκλημα και φέρνει βαρύτερες ποινές, όχι το αντίθετο.
Οι μαέστροι του είδους δεν ξέρουν για τι ακριβώς μιλάνε. Μπερδεύουν την ψυχοπάθεια με την ψυχοπαθολογία. Απόφοιτοι βοϊδοσχολής, που λέει και ένας ξάδελφός μου που είναι ξυλοκόπος στο χωριό.
Μόλις κλώτσησα την ευκαιρία της ζωής μου, να με ζητήσει για συνεργάτη και πραγματογνωμονα ο Κούγιας που, όπως όλοι ξέρουν, διαβάζει φανατικά Πιτσιρίκο, να μπω στα κυκλώματα και να χεστώ στο τάληρο. Όλα για χάρη σας, ρε αλάνια, τα πενηντάευρα τα καίω να πούμε!
Ο ασθενής λοιπόν που διαπράττει έγκλημα λόγω της νόσου δεν αφήνεται ελεύθερος, αλλά καταδικάζεται σε ψυχιατροδικαστική καταναγκαστική νοσηλεία και υποχρεωτική αγωγή που δεν μπορεί να υπερβαίνει σε διάρκεια την ποινή που θα είχε επιβληθεί σε περίπτωση σωφρονιστικού εγκλεισμού.
Σκεφτείτε μόνο την αιώνια καταδίκη του να σταθεροποιείται κανείς κάποια στιγμή με φάρμακα, και να συνειδητοποιεί πως πριν μερικές ημέρες σκότωσε τον αδερφό του ή το παιδί του, και να πρέπει να ζήσει με αυτό. Τι να σου πει η φυλακή;
Όπως και να έχει το πράγμα, η ψυχοθεραπεία πολλές φορές λανσάρεται σαν πανάκεια, κάτι που απέχει πολύ από την αλήθεια.
Κλείνω με την εξής ιστορία: πριν πολλά χρόνια κάποιοι φοιτητές, δεν θυμάμαι σε ποια σχολή πέταξαν χρήματα άσκοπα οι γονείς τους, συμμετείχαν σε ένα πείραμα που απέβλεπε στο να αποδείξει πως η ψυχιατρική είναι ψευδοεπιστήμη.
Ο μύθος λέει πως πήγαν και διηγήθηκαν την ιστορία της ζωής τους λίγο διανθισμένη με κάποια περιστατικά σε ψυχιάτρους, οι οποίοι συνέστησαν αγωγή και ψυχοθεραπεία, ακόμα και νοσηλεία.
Κάποιοι θεώρησαν δηλαδή πως με το να ψεύδονται και να τρώνε ιατρικές επισκέψεις από κόσμο που είχε πραγματική ανάγκη περίθαλψης θα βοηθούσε κάπου.
Απορώ αν θα έκαναν το ίδιο σε νευρολόγους προσποιούμενοι επιληψία, παράλυση, κεφαλαλγία, ή σε καρδιολόγους προσποιούμενοι έμφραγμα.
Αν είχαν κάποια ψυχιατρική διάγνωση; Όχι. Είχαν κακή πρόθεση και η υποκριτική συμπεριφορά τους είχε σαν αποτέλεσμα αύξηση του ρίσκου να μην λάβει βοήθεια κάποιος που χρειάζεται όταν την χρειαζόταν; Ναι, άρα ένα στοιχείο αντικοινωνικό υπάρχει σε όλο αυτό.
Το ίδιο συνέβη πριν λίγα χρόνια στην Στοκχόλμη, όπου μια “καλλιτέχνης” προσποιήθηκε την αυτοκτονική και έκανε την διάσωση από την γέφυρα και τη νοσηλεία της performance. Όταν της έστειλαν τον λογαριασμό και την μήνυση για ψευδή συναγερμό, κατάχρηση των δημοσίων σωστικών συνεργείων και του συστήματος υγείας, δεν χάρηκε ιδιαίτερα.
Z76.5, ενσυνείδητη προσποίηση, κωδικός ICD 10. Έχει για όλους ο μπαχτσές, με τη σειρά σας, όλοι θα πάρετε.
Ηθικό δίδαγμα, θα τα λέω και θα τα ξαναλέω μέχρι να μου στερέψει το σάλιο: Δεν υπάρχουν πανάκειες. Δεν υπάρχουν λύσεις για όλα τα προβλήματα. Δεν υπάρχουν αυθεντίες και απόλυτη γνώση. Μην περνάτε τη ζωή σας αναλύοντας τα πάντα γιατί, μετά από ένα σημείο, θα δημιουργήσετε περισσότερες ερωτήσεις απ’ ό,τι θα πάρετε απαντήσεις. Απευθυνθείτε στους ειδικούς όταν αισθάνεστε άσχημα και δεν λειτουργείτε στην καθημερινή ζωή, αλλά μην συγχέετε τις καταστάσεις της ζωής και τις φυσιολογικές συναισθηματικές αντιδράσεις με συμπτώματα νόσου.
Δεν υπάρχει χάπι που θεραπεύει τη ζωή.
Όπως λέει και ο σοφός Πιτσιρίκος: Ζήστε!
Την αγάπη μου από την ερημιά του κόσμου
Βασίλης
(Φίλε Βασίλη, δεν ξέρω για τους άλλους αλλά εμένα με έχεις σώσει πολλές φορές. Και σε ευχαριστώ για αυτό. Την αγάπη μου.)
Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου
Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.