Ανατολικά της Εδέμ
«Υπάρχει μία αχορταγιά που ούτε ολάκερος ουρανός και γη από τούρτα δεν μπορούν να την ικανοποιήσουν», λέει Τζον Στάινμπεκ μέσα από τα χείλη του Σάμιουελ Χάμιλτον στο μεγαλειώδες έργο του «Ανατολικά της Εδέμ». Το διαβάζω αυτήν την περίοδο, πιτσιρίκο, αφού έχω διαβάσει σχεδόν όλα τα άλλα έργα του υπέροχου αυτού δημιουργού και στοχαστή.
Στοχάζεται ο Στάινμπεκ πάνω στην ανθρώπινη φύση σε όλα του τα έργα, χωρίς να περιμένει απαντήσεις. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν απαντήσεις στον βαθμό που διατυπώνονται ερωτήματα που απαιτούν εδώ και τώρα απάντηση. Η ζωή είναι από μόνη της ένα αίνιγμα και υφίσταται ως τέτοια χωρίς πραγματικά να γνωρίζουμε τίποτα περισσότερο για αυτήν από ό,τι γνωρίζουμε εδώ και χιλιετίες. Ναι, γνωρίζουμε περισσότερα τεχνικά πράγματα, έχουμε κατακτήσεις στον επιστημονικό τομέα των μετρήσιμων ποσοτήτων, έχουμε την ικανότητα να αναλύουμε την ύλη σε επίπεδο αδιανόητα μικροσκοπικών σωματιδίων και ταυτόχρονα να φιλοσοφούμε με αφορμή τις νέες ανακαλύψεις. Όλα αυτά είναι σπουδαία πράγματα, ωστόσο έχουμε πετύχει μηδενική πρόοδο σε άλλα θέματα, όπως θέματα που άπτονται της ανθρώπινης φύσης. Ο Τσόμσκι ισχυρίζεται εδώ και πολλές δεκαετίες ότι αυτό οφείλεται στο ότι το ανθρώπινο μυαλό είναι προγραμματισμένο έτσι ώστε να μπορεί να διαπρέπει σε ένα πολύ στενό φάσμα του αντιληπτού κόσμου.
Πέρα από αυτό, αν το φέρουμε στη δική μας πραγματικότητα και στην κουκκίδα που ονομάζεται Ελλάδα, η μετα-πραγματικότητα ή θα έλεγα παρα-πραγματικότητα στην οποία ζούμε, μου είναι πολύ δύσκολο να την εξηγήσω. Να μου πεις, φίλε Γιώργο, ίσως και να μην χρειάζεται να την εξηγήσεις, ίσως και να μην μπορείς. Έλα όμως που πασχίζω και ίσως, όπως έλεγε ο Godfrey Reggio, η γλώσσα (ως εργαλείο επικοινωνίας θα συμπλήρωνα εγώ και όχι ως μέσο επεξεργασίας και νοηματοδότησης του κόσμου) έχει καταστεί ανίκανη να εξηγήσει την πραγματικότητα, η οποία έχει περιέλθει σε μία κατάσταση πλήρους αλλοτρίωσης για τον δυτικό άνθρωπο. Με μία λέξη στη γλώσσα των Hopi: Koyaanisqatsi (από τη γνωστή ταινία του 1982). Η λέξη είναι πολύ δύσκολο να μεταφραστεί και αποδίδεται στα αγγλικά με αυτήν τη φράση: A state of life that calls for another way of living, μία κατάσταση στασιμότητας δηλαδή, που απαιτεί ως μοναδικό δρόμο διαφυγής ή λύτρωσης, έναν άλλο τρόπο ζωής, μία μετάβαση σε μία ενεργό κίνηση και όχι σε αυτή τη θανατερή στατικότητα που την μεταμφιέζουν ως πρόοδο.
Οι Έλληνες, έχουν αγκαλιάσει αυτήν την παρα-πραγματικότητα και το αποδεικνύουν αυτό σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους, ακόμη και στις καταστροφές. Δεν ξέρω αν θα καταφέρει αυτός ο χώρος να (ξανά;)γίνει χώρα. Σε λίγο καιρό θα είναι πάλι δήμαρχος ο Μπέος, ο Μπακογιάννης και διάφοροι άλλοι. Αν γίνονταν εθνικές εκλογές, θα τις κέρδιζε πάλι ο Μητσοτάκης, αλλά ας μην πέφτω στην παγίδα των εκλογών κι εγώ. Άλλωστε, οι μισοί δεν ψηφίζουν και μάλλον αυτοί οι μισοί θα γίνουν ακόμα περισσότεροι. Έχει αποδειχθεί ότι οι εκλογές δεν μπορούν να λύσουν το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας. Ο Μητσοτάκης από βλακεία το είπε μάλλον, αλλά ισχύει και είναι πολύ σοβαρό σε σχέση με το ταξικό πρόσημο αυτής της δήλωσης, ότι με την κλιματική κρίση θα έχουμε μεγαλύτερη τουριστική περίοδο. Με άλλα λόγια, οι καταστροφές για τους Έλληνες πολίτες είναι μικρής σημασίας και εμπίπτουν στα όρια μίας μάλλον εύκολης επικοινωνιακής διαχείρισης. Οι τουρίστες να συρρέουν, να εκτελούμε τις εντολές της πρεσβείας αφού είμαστε και η 51η Πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (όπως είπε ο πρόεδρος της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης Αθήνας Κρις Σπύρου στη Ναυτεμπορική), οι μπίζενεσμεν και οι μάνατζερς να κάνουν τη δουλειά τους, οι μαφιόζοι το ίδιο, οι κλόουν της Βουλής το ίδιο και οι υπόλοιποι όπως τη βγάζουν.
Δεν θα πάει καλά όλο αυτό. Αν παρακολουθεί κανείς τις εξελίξεις, θα έχει διαπιστώσει ότι η Τουρκία θεριεύει διαρκώς. Εμείς διαρκώς συρρικνωνόμαστε. Δεν θα πάει καθόλου καλά.
Παρεμπιπτόντως, να προτείνω ένα βιβλίο το οποίο ξαναθυμήθηκα αφού διάβασα τον «Μάγο του Κρεμλίνου». Ίσως το έχεις διαβάσει, είναι το «Σάνκια» του Ζαχάρ Πριλέπιν. Το βιβλίο δείχνει, κατά την άποψή μου, πολύ καλύτερα από τον «Μάγο» την κατάσταση και το πνεύμα της Ρωσίας τα χρόνια μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Το δείχνει υπό το πρίσμα νέων ανθρώπων από τις χαμηλότερες τάξεις και όχι δημιουργώντας φανταστικούς διαλόγους μεταξύ υπαρκτών προσώπων όπως ο Πούτιν, από έναν Ιταλοελβετό ο οποίος έχει μελετήσει τη Ρωσία, αλλά δεν την έχει ζήσει. Άλλωστε ο συγγραφέας του «Μάγου» είναι ακαδημαϊκός, ήταν αντιδήμαρχος στη Φλωρεντία, σύμβουλος του Ρέντσι και δημιουργός ενός think tank. Ο Πριλέπιν έχει ζήσει στο πετσί του τη μετασοβιετική εποχή, είναι Ρώσος με περίεργο και σκοτεινό ρόλο στα πράγματα της Ρωσίας τον οποίο επιχείρησαν και σχεδόν κατάφεραν να δολοφονήσουν τον Ιούνιο που μας πέρασε παραστρατιωτικοί κύκλοι της Ουκρανίας. Έχει συμμετάσχει με δικό του τάγμα στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας από το 2014. Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, το «Σάνκια» το βρήκα έργο υψηλής λογοτεχνικής αξίας και παράλληλα αποτυπώνει το κλίμα της εποχής στην οποία διαδραματίζεται. Γενικά, θα έλεγα ότι, αν έχει διαβάσει κανείς το ένα βιβλίο, αξίζει να διαβάσει και το άλλο. Αλληλοσυμπληρώνονται με κάποιον τρόπο.
Χαιρετώ.
Γιώργος Γιαλούρης
Υ.Γ. Τώρα που έχουν ανθίσει τα κυκλάμινα, τώρα, ναι, είναι τα καλύτερα μπάνια!
(Αγαπητέ Γιώργο, εμένα με κάλυψε ο Τζωρτζ Στάινερ, ο οποίος είπε πως το μόνο που μπορεί να πει στο τέλος της ζωής του είναι “Όχι, δεν έχω καταλάβει”. Αν δεν είχε καταλάβει ο Στάινερ, εγώ δεν παίζει να καταλάβω με τίποτα. Οπότε, δεν προσπαθώ πια να καταλάβω αλλά να νιώσω. Να νιώσω και να δω την ομορφιά. Όχι, δεν το έχω διαβάσει το βιβλίο που προτείνεις αλλά θα το διαβάσω. Ωραία είναι που το έχουμε ρίξει στο διάβασμα στο μπλογκ. Το διάβασμα σώζει και μας κρατάει σε ισορροπία. Επίσης, το διάβασμα σε μαθαίνει τι είναι σημαντικό και τι όχι. Οπότε, βάζεις και τις ανάλογες προτεραιότητες. Βέβαια, δυο ζωές δεν φτάνουν για να διαβάσουμε αυτά που πρέπει να διαβάσουμε, αλλά όσο μπορούμε. Τώρα σκοπεύω να διαβάσω ξανά όλα τα βιβλία του Μπέρτραντ Ράσελ. Τα κυκλάμινα, στη Ζάκυνθο, τα λέμε κοπελούλες. Και ναι, τώρα είναι τα καλύτερα μπάνια. Τώρα που έχεις την αίσθηση πως “κλέβεις” από το καλοκαίρι. Λίγο ακόμα, λίγο ακόμα. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)
Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου
Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.