Κατσουσίκα Χοκουσάι
Γεια σου, πιτσιρίκο.
Μερικά ζωγραφιστά κυματάκια του Χοκουσάι… και το όνειρο της γυναίκας του ψαρά!
Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι [1760 – 1849] είναι ο ζωγράφος του πιο διάσημου κύματος στον κόσμο, ‘’το μεγάλο κύμα ανοικτά της Καναγκάουα’’, το πιο αναγνωρίσιμο έργο της ιαπωνικής τέχνης. Θεωρείται μία από τις πρώτες viral εικόνες στον κόσμο.
Υπήρξε μαθητής του κορυφαίου στην εποχή του ζωγράφου Κατσουκάβα Σούνσο [ 1726 – 1793], από τη σχολή του οποίου αποβλήθηκε, όταν ο Χοκουσάι άρχισε να ενσωματώνει στοιχεία από δυτικά έργα τέχνης. Κυρίως ολλανδικού και γαλλικού στυλ. Το καλλιτεχνικό του ταξίδι ήταν πλούσιο σε εξερευνήσεις μέχρι να διαμορφώσει το δικό του μοναδικό όραμα.
Πώς επηρέασε η ευρωπαϊκή τέχνη τον Χοκουσάι, σε μια Ιαπωνία που εφάρμοζε πολιτική απομόνωσης από τον έξω κόσμο; Όταν άνοιξαν -με περιορισμούς- οι πόρτες του εμπορίου με την Ευρώπη, ιδιαίτερα με τους Ολλανδούς.
Τα χρόνια που έζησε ο Χοκουσάι, οι Ολλανδοί ήταν η μόνη ευρωπαϊκή δύναμη που επιτρεπόταν να κάνει περιορισμένο εμπόριο με την Ιαπωνία. Τότε η χώρα δέχτηκε την εισαγωγή δυτικών αγαθών και ιδεών – αν και υπό αυστηρό κυβερνητικό έλεγχο. Στα εμπορευόμενα είδη συμπεριλαμβάνονταν καλλιτεχνικά υλικά και βιβλία. Πιθανώς μέσω των εικονογραφήσεων των βιβλίων γνώρισαν τη δυτική τέχνη.
Έτσι δημιουργήθηκε το κίνημα της ‘’Ολλανδικής Μάθησης’’. Ιάπωνες μελετητές και καλλιτέχνες μελετούσαν τα εισαγόμενα ευρωπαϊκά βιβλία, που η θεματολογία τους αφορούσε κυρίως την επιστήμη, την ανατομία, τη φυσική ιστορία και περιείχαν εικονογραφήσεις με δυτικές τεχνικές οπτικής αναπαράστασης, όπως η προοπτική και η σκίαση. Ακόμη και το κοινό χαρτί περιτυλίγματος των ολλανδικών εμπορευμάτων, που ήταν εικονογραφημένο, άνοιγε παράθυρα για τους Ιάπωνες καλλιτέχνες στις ευρωπαϊκές καλλιτεχνικές τεχνικές.
Ο Χοκουσάι ήταν από τους πρώτους που ενσωμάτωσαν συνειδητά και αποτελεσματικά τις δυτικές τεχνικές προοπτικής και σκίασης στο έργο του. Η εισαγωγή νέων χρωστικών ουσιών, κυρίως του πρωσικού μπλε, επηρέασε σημαντικά την χρωματική του παλέτα, δίνοντας ένταση στα έργα του.
Πάντα, όμως, με βαθιά κατανόηση της παραδοσιακής ιαπωνικής αισθητικής, χωρίς μιμητικές αποκλίσεις.
Παράδειγμα: η καινοτόμος χρήση της χαμηλής γραμμής ορίζοντα στο ‘’Μεγάλο Κύμα” σε συνδυασμό με το πρωσικό μπλε ενισχύουν την αίσθηση του βάθους και της κίνησης.
Το ιδιαίτερο καλλιτεχνικό του στυλ είχε ευρεία απήχηση, τόσο στην Ιαπωνία όσο και αργότερα στη Δύση. Στα μέσα του 19ου αιώνα, αφού η Ιαπωνία άνοιξε περισσότερο τα σύνορά της, παρατηρήθηκε το αντίστροφο φαινόμενο. Ο Ιαπωνισμός σάρωσε τη Δύση. Το έργο του Χοκουσάι και η ιαπωνική τέχνη στο σύνολό της, επηρέασαν βαθιά Ευρωπαίους καλλιτέχνες, όπως ο Μονέ και ο Βαν Γκογκ.
Ο Χοκουσάι είχε τουλάχιστον 30 διαφορετικά ψευδώνυμα, που προσδιόριζαν τα διαφορετικά στυλ και τις περιόδους της τέχνης του. Στην εποχή του δεν ήταν ασυνήθιστο για τους Ιάπωνες καλλιτέχνες να αλλάζουν πολλές φορές ονόματα.
Επίσης, ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που χρησιμοποίησε τον όρο μάνγκα [manga] – τα γνωστά ιαπωνικά κόμικ. Τα μάνγκα του Χοκουσάι ήταν μια συλλογή από λεπτομερείς εικόνες ζώων και αντικειμένων τα οποία προορίζονταν για επίδοξους καλλιτέχνες που ήθελαν να μάθουν σχέδιο και ζωγραφική.
Στο απόγειο της καλλιτεχνικής του δημιουργίας έφτασε στα 60 του χρόνια.
Δημιούργησε πάνω από 30.000 έργα σε μια μεγάλη ποικιλία μέσων. Αφιέρωσε τα πάντα στην τέχνη του και εργαζόταν από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ.
Η μικρότερη κόρη του, Κατσουσίκα Όι [υπάρχει ταινία κινουμένων σχεδίων του 2015 που αναφέρεται στη ζωή της] ήταν επίσης καταξιωμένη ζωγράφος, μαθήτρια του πατέρα της και βοηθός του. Ζωγράφισε κυρίως γυναικείες φιγούρες. Μετά το τέλος του ατυχούς γάμου της, η Όι επέστρεψε σπίτι, όπου έμεινε με τον Χοκουσάι μέχρι τον θάνατό του. Κανένας από τους δυο δεν ενδιαφερόταν για τις δουλειές και τη συντήρηση του σπιτιού. Αφιέρωναν όλο τον χρόνο τους στην τέχνη, ζωγραφίζοντας η μία δίπλα στον άλλον σ’ ένα απεριποίητο σπίτι. Λέγεται πως ο Χοκουσάι μετακόμισε 93 φορές σ’ όλη του τη ζωή. Αντιπαθούσε το καθάρισμα, άφηνε τη βρωμιά και τη σκόνη να σωρεύονται, μέχρι που δεν μπορούσε πλέον να ζήσει εκεί και μετακόμιζε στην επόμενη κατοικία του.
Ο Χοκουσάι ήταν φτωχός μέχρι τον θάνατό του. Δεν τον ένοιαζε αν πεινούσε, όσο μπορούσε να ζωγραφίζει. Πιστεύεται ότι χρησιμοποιούσε σπασμένα κομμάτια από μπουκάλια σάκε ως παλέτες χρωμάτων και το κάτω μέρος του μπουκαλιού ως καθαριστικό πινέλων.
Μια πυρκαγιά που ξέσπασε στη γειτονιά του κατέστρεψε μεγάλο μέρος του έργου του. Μαζί με την κόρη του κατάφεραν να ξεφύγουν από ένα παράθυρο, έχοντας μόνο τα πινέλα τους στο χέρι. Οι ιστορικοί τέχνης πιστεύουν ότι χιλιάδες έργα χάθηκαν στην πυρκαγιά και δεν ανακτήθηκαν ποτέ.
φιλιά
Μερόπη
(Αγαπημένη Μερόπη, μας διαπαιδαγωγείς. Καλά, βρε Μερόπη μου, αυτή η ακαμάτρα η κόρη του Χοκουσάι δεν μπορούσε να ρίξει ένα σκούπισμα κι ένα σφουγγάρισμα; Ας καθάριζε με το πινέλο. Ας ζωγράφιζε την μπίχλα, να μοιάζει το σπίτι καθαρό. Μερόπη, μοιάζω με τον Χακουσάι στην ακαταστασία και στη φτώχεια, αλλά δεν μπορώ να πετύχω ούτε την υπογραφή μου. Το ωραίο είναι που σου γράφω από το μπαλκόνι του σπιτιού στη Ζάκυνθο, κοιτώντας την πυρκαγιά που σαρώνει το νησί. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)
Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου
Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.