And Justice For All

Είναι άραγε δυνατό να υπάρξει δικαιοσύνη στις μοντέρνες κοινωνίες;
Μάλλον όχι. Εκτός και αν…

Στις μέρες μας, περισσότερο από κάθε άλλη ιστορική περίοδο, μέσω του καταιγισμού των μέσων πληροφορίας, γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες σε αναρίθμητες αδικίες.

Η απάντηση των περισσοτέρων σε αυτές τις αδικίες είναι απλά να σκρολάρουν παρακάτω, να γυρίσουν σε άλλο κανάλι ή απλά να παρακολουθήσουν την αδικία χωρίς καν να την αναγνωρίσουν συνειδητά.

Απάθεια, την οποία δικαιολογούμε, αφού στο φινάλε είναι άλλη μια από τις αναρίθμητες αδικίες για την οποία δεν μπορούμε να κάνουμε απολύτως τίποτα.

Ποιοι νομίζουμε πως είμαστε για να πάρουμε θέση απέναντι στην αδικία γύρω μας; Η αστυνομία; Είμαστε μήπως δικηγόροι ή δικαστές; Είμαστε η κυβερνήση;

Τα θεσμικά όργανα που έχουμε δημιουργήσει για την προάσπιση της δικαιοσύνης στις κοινωνίες έχουν καταντήσει να αποτελούν τους πυλώνες της τάξης πραγμάτων και την πλήρη αποδόμηση της δικαιοσύνης.

Μιας “δικαιοσύνης” εκδικητικής, μεροληπτικής και κατασταλτικής απέναντι σε οποιαδήποτε κριτική.

Γιατί, εφόσον οι μοντέρνες κοινωνίες έχουν καταστήσει σαφές πως δεν ενδιαφέρονται για τη δικαιοσύνη, θεωρούμε πως είναι τόσο σημαντική και απαραίτητη;

Γιατί τόσοι και τόσοι φιλόσοφοι έχουν ρίξει τόσο πολύ μελάνι για να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως το τι είναι δίκαιο και τι είναι ηθικό;

Η δικαιοσύνη είναι ένα παράγωγο της λογικής σκέψης. Μια εφεύρεση των πρώτων κοινωνιών που συνειδητοποίησαν ότι είμαστε δυνατότεροι, όταν λειτουργούμε ως συναφείς ομάδες και όχι ξεχωριστά.

Η δικαιοσύνη είναι ένα εργαλείο επιβίωσης του ανθρώπου.

Οι άνθρωποι χρειάζονταν μια διαβεβαίωση πως όποιοι προσπαθήσουν να διασπάσουν την κοινωνία, σκεπτόμενοι μόνο τον εαυτό τους και τα προσωπικά τους συμφέροντα εις βάρος της κοινωνίας, θα τιμωρηθούν.

Χρειάζονταν διαβεβαίωση πως η παραγωγική συμμετοχή τους στην κοινωνία θα τους έδινε το δικαίωμα να μοιραστούν τα οφέλη του κοινού τους μόχθου και ότι κανείς δεν θα έμενε αποκλεισμένος από αυτά.

Η Λογική παρήγαγε την Δικαιοσύνη και η δικαιοσύνη συνέβαλε στην κοινωνική συνοχή και επομένως στην επιβίωση.

Για ποιόν λόγο να προσπαθούμε να είμαστε δίκαιοι; Γιατί να αποτελεί ηθική και κοινωνική μας υποχρέωση;

Μια εξήγηση θα μπορούσε να είναι επειδή φοβόμαστε.

Φοβόμαστε ότι, αν δεν είμαστε δίκαιοι, θα κατηγορηθούμε από τους άλλους και θα στιγματιστούμε απέναντι στους συνανθρώπους μας, είτε θα εξοστρακιστούμε σε κάποια φυλακή.

Κάποιοι ίσως να φοβούνται τη “θεία δίκη”.

Αλλά, αν οι κοινωνίες μας όχι απλά ανέχονται την αδικία αλλά και την τροφοδοτούν, γιατί να φοβόμαστε να θεωρηθούμε άδικοι;

Παρά το γεγονός ότι έχουμε γεμίσει αναρίθμητες βιβλιοθήκες με νομικά βιβλία, έχουμε θεμελιώσει δικαστικές και εισαγγελικές αρχές κάθε είδους, η δικαιοσύνη ακόμα αποτελεί μακρινό στόχο.

Επενδύοντας σε σύμβολα δικαίου, ξεχάσαμε να τους δώσουμε περιεχόμενο και ουσία.

Στις μέρες μας, η δικαιοσύνη χάνεται μέσα στις δικογραφίες και τα δικονομικά διαδικαστικά.

Εξακολουθεί να αποτελεί ευχή, εξαιτίας του φόβου μας για μια κοινωνία δίχως αυτή.

Οι περισσότεροι άνθρωποι στις μοντέρνες κοινωνίες είναι εργαζόμενοι κάθε μορφής. Εργάτες, υπάλληλοι γραφείου, άνθρωποι της διπλανής πόρτας που λέμε. Περνούν τις μέρες τους δουλεύοντας, βγάζοντας τα προς το ζην και ονειρεύομενοι μια άλλη ζωή, με άλλες συνθήκες, ίσως μεταθέτοντας τα όνειρα τους για το μέλλον, με την υπόσχεση ότι, αν εργαστούν σκληρά και τα κάνουν όλα σωστά, οι συνθήκες των ονείρων τους θα πραγματοποιηθούν.

Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι απασχολημένοι με το να επιβιώνουν και να ονειρεύονται ένα καλύτερο αύριο γι’ αυτούς και τις οικογένειες τους. Δεν έχουν χρόνο να σκεφτούν και να προβληματιστούν πάνω σε ζητήματα όπως η κατάσταση της δικαιοσύνης στην κοινωνία, τι είναι δίκαιο, τι είναι ηθικό και τις επιδράσεις των συσχετισμών δυνάμεων που καθορίζουν τη διαφορά ανάμεσα στα δύο.

Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι απασχολημένοι στο να συμμορφώνονται, στο να κλικάρουν “Συμφωνώ”, αγνοώντας ότι η συμμόρφωση σε μια άδικη κοινωνία εξασφαλίζει ότι τα όνειρα τους, εκτός εξαιρέσεων, είναι απλά μια άσκηση ματαιότητας.

Και οι πέτρες ξέρουν ότι ο κόσμος είναι άδικος, ότι η δικαιοσύνη είναι ένα όνειρο. Το έχουμε δεδομένο.

Όπως έχουμε δεδομένο ότι οι πλούσιοι θα γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί, στην καλύτερη περίπτωση θα παραμείνουν φτωχοί, αν όχι φτωχότεροι.

Αισθανόμαστε ανίσχυροι μπροστά στα ψέμματα και τις φρούδες υποσχέσεις των κυβερνώντων και καταντάμε μουδιασμένοι.

Η ανθρωπιά μας, η αίσθηση ηθικής και η εσωτερική φωνή μας που ουρλιάζει για δικαιοσύνη πεθαίνει λίγο κάθε μέρα.

Βλέπουμε τον εαυτό μας ως θύμα του συστήματος και με αυτή τη παραδοχή γινόμαστε θύμα του συστήματος.

Καταλήγουμε να αμφισβητούμε τον εαυτό μας με μεγαλύτερη ευκολία από ότι την αδικία την ίδια. Αμφισβητούμε τις “ουτοπικές”, αλλά αυτονόητες πεποιθήσεις μας. Αμφιβάλλουμε αν είναι ποτέ δυνατό, να έχουμε δικαιοσύνη.

Αποδεχόμαστε την αδικία και σε μερικές περιπτώσεις γινόμαστε κομμάτι της, αρκεί να υπάρχει κάποιος άλλος, συνήθως με στολή ή γραβάτα, που να αναλαμβάνει την ευθύνη.

Κατά την άποψη μου, έχουμε παραπλανηθεί. Δε με ενδιαφέρουν τα βιβλία νομικής, ούτε τα δικαστήρια, οι δικηγόροι, οι δικαστές και οι ιερείς.

Όλοι ξέρουμε ποιό είναι το σωστό, ακόμα και όταν δε το πράττουμε γνωρίζουμε όταν αδικούμε κάποιον.

Το ξέρουμε γιατί όλοι μέσα μας γνωρίζουμε την ορθότητα των πράξεων μας, της σκέψης μας, ακόμα και όταν αγνοούμε την εσωτερική αυτή ηθική προς όφελος των ιδιωτικών μας στενών συμφερόντων.

Έτσι φτιάχνεται μια δίκαιη κοινωνία. Ακολουθώντας αυτή την εσωτερική φωνή ηθικής σε κάθε μας πράξη, σε κάθε μας σκέψη.

Όσα δικαστήρια και να φτιάξουμε, όσες σελίδες νομικών εγχειριδίων και να γράψουμε, στο τέλος το μόνο που έχουμε δημιουργήσει είναι τούβλα και χαρτιά με περίεργα μελαμψά σύμβολα, όχι δικαιοσύνη.

Το επίπεδο της δικαιοσύνης σε μια κοινωνία καθορίζεται πάντα από το σύνολο των ανθρώπων που επιδιώκουν να φέρονται και να σκέφτονται δίκαια, ασχέτως με το τι κάνουν οι άλλοι γύρω τους ή από πάνω τους.

Οι ριζικές κοινωνικές αλλαγές δεν γίνονται όμως από τη μία μέρα στην άλλη.

Συνήθως, προϋποθέτουν μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία.

Σκέψου πως, αν η Γαλλική Επανάσταση είχε γίνει το 1589 αντί του 1789, θα είχε πνιγεί στο αίμα.

Η Ιστορία, όπως και η Κοινωνία, δεν αλλάζει όταν το θέλουμε.

Το μόνο ουσιαστικό δίλημμα για τον καθένα μας, είναι το πού θέλει να ανήκει. Θέλει να ανήκει στη μεριά της αγάπης, του οικουμενισμού, της δικαιοσύνης και της ηθικής ή στη μεριά του μίσους, του φόβου, του φανατισμού και της αδικίας;

Από τη στιγμή που ο καθένας μας απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, η Ιστορία θα καθορίσει το πότε ποιο από τα δύο μέρη θα υπερισχύει.

Κάνε το σωστό, σκέψου το σωστό και μετάδωσέ το. Θα έρθει κάποτε η στιγμή της δικαίωσης, και, αν δεν έρθει, τουλάχιστον θα γνωρίζεις πως έκανες το σωστό και δεν είσαι απλά μέρος του προβλήματος και της κοινωνικής σαπίλας.

Ποιό είναι το σωστό, θα μου πεις. Το σωστό είναι υποκειμενικό, θα μου πεις.

Η γνωστή καραμέλα.

Λάθος. Αν το καλοσκεφτείς, το σωστό δεν είναι καθόλου υποκειμενικό και είναι εύκολο να το βρεις.

Αν θέλεις να εξετάσεις αν μια πράξη ή μια ιδέα σου είναι σωστή, δεν έχεις παρά να προσπαθήσεις να φανταστείς πως θα ήταν ο κόσμος αν όλοι την εφάρμοζαν, καλύτερος ή χειρότερος;

Εύκολο έτσι;

Δοκίμασε το και θα δεις ότι η “υποκειμενικότητα” του σωστού εξαφανίζεται.

Βέβαια, χρειάζεται να το σκεφτείς. Αν απλά κάνεις ότι κάνουν οι άλλοι γύρω σου, χωρίς καμία κριτική, τότε ουσιαστικά δεν σε απασχολεί ούτε το τι είναι σωστό, ούτε το τι είναι δίκαιο.

Κανείς δεν απάντησε σε αυτά τα ερωτήματα σκρολάροντας με το ένα χέρι και ξύνοντας τον κώλo του με το άλλο.

Αν ισχύει κάτι τέτοιο και επομένως δεν σε απασχολεί το τι είναι δίκαιο και το τι είναι σωστό, τότε δεν μπορείς και να έχεις άποψη γι’ αυτό.

Δεν μπορείς να επικαλείσαι την υποκειμενικότητα πάνω σε κάτι με το οποίο ούτε έχεις ασχοληθεί, ούτε και σε ενδιαφέρει.

Είναι σαν να θέλω να έχω άποψη πάνω στην Κβαντική Μηχανική. Αφού δεν έχω ασχοληθεί και δεν με ενδιαφέρει, από πού και ως πού θα έχω άποψη;

Η Κοινωνία δεν αλλάζει όταν το θέλουμε.

Κανένας δεν αγωνίστηκε ποτέ επειδή η νίκη ήταν εξασφαλισμένη. Κάθε κοινωνικός αγώνας, κάθε αγώνας για Ελευθερία δόθηκε σε άνισες συνθήκες, χωρίς καμία διαβεβαίωση.

Έτσι και με τη Δικαιοσύνη. Δε θα έρθει επειδή το θέλουμε, ούτε επειδή πράττουμε και σκεφτόμαστε σωστά και δίκαια.

Ίσως και να μην έρθει ποτέ.

Το σίγουρο είναι ότι όσο αυξάνονται αυτοί που σκέφτονται και πράττουν δίκαια και σωστά, τόσο θα μειώνεται η αδικία στις κοινωνίες μας.

Αλλά αν δεν το επιχειρήσουμε, το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα έρθει ποτέ.

Αν δεν το επιχειρήσουμε, το μόνο σίγουρο είναι ότι τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει.

Κώστας

(Αγαπητέ Κώστα, αφού δεν μπορέσαμε να κάνουμε ισχυρό τον δίκαιο, βαφτίσαμε “δίκαιο” τον ισχυρό. Η “Δικαιοσύνη” είναι ένα ακόμα όργανο των ισχυρών· είτε ισχυρών ανθρώπων, είτε ισχυρών κρατών. Η “Δικαιοσύνη” είναι ένα όργανο καταστολής. Κώστα, για να ξέρει κάποιος τι είναι δίκαιο και τι όχι, πρέπει να μπορεί να σκεφτεί. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να σκεφτούν. Πάντως, υπάρχει ένας τρόπος να αποφεύγεις -μέχρι ένα βαθμό- την Δικαιοσύνη τους: να μην έχεις ιδιοκτησία. Αν το σκεφτείς, οι περισσότεροι άνθρωποι πάνε στα δικαστήρια για το “αυτό είναι δικό μου και όχι δικό σου”. Η Δικαιοσύνη θα ήταν αχρείαστοι, αν όλοι οι άνθρωποι είχαν συνείδηση. Δεν έχουν. Να είσαι καλά.)

Το pitsirikos.net χρειάζεται τη βοήθειά σου

Στήριξε οικονομικά το pitsirikos.net, αν θεωρείς πως καλό είναι να υπάρχουν στην Ελλάδα και κάποιες φωνές που δεν δουλεύουν για τον Μαρινάκη, τον Αλαφούζο, τον Σαββίδη και τα άλλα παιδιά, οπότε μπορεί να διαβάσεις ή να ακούσεις κάτι διαφορετικό από αυτό που συμφέρει τους ολιγάρχες. Οι τρόποι στήριξης εδώ.